Volle bioscoopzalen in Twente voor Syrisch-Orthodoxe aartsbisschop Cicek: ‘Het is hem gelukt een tweede thuis te creëren’
Al twee keer trok de documentaire een uitverkochte bioscoopzaal en daarom wordt-ie opnieuw vertoond in Kinepolis in Enschede: Ware Herder, over de Syrisch-Orthodoxe aartsbisschop Mor Julius Yeshû Çiçek. Dat alle stoelen gevuld waren zegt veel over de man die de Syrisch-Orthodoxe kerk in Europa stichtte en die vanuit het klooster in Glane de gemeenschap in Twente heeft opgebouwd tot hoe die nu is.
Precies achttien jaar na het overlijden van aartsbisschop Mor Julius Yeshû Çiçek ging de documentaire van Johan David en 1Twente in première. Op 29 oktober draaide Ware Herder twee keer een volle zaal in de Enschedese Kinepolis. Zo’n achthonderd mensen bekeken aandachtig het verhaal van de ‘charismatische leider’. “Ik zag jongeren met tranen in hun ogen”, vertelt de filmmaker trots.
Ware Herder
Stire Kaya-Cirik kende de aartsbisschop persoonlijk en vertelt dat Çiçek niet in een paar woorden te vatten is. “Hij is een mensenmens, een leider, een ware herder. Integer, visionair, gevoelig en empathisch”, vertelt ze. “Çiçek was een architect: door zijn visie kreeg de Syrisch-Orthodoxe gemeenschap een centrum in Twente.”
Aramese genocide
Arameeërs en Syriërs (Suryoye) zijn inheemse bewoners van het vroegere Mesopotamië dat overeenkomt met het huidige Syrië, Zuid-Turkije, Libanon en delen van Irak en Jordanië. Ook wel bekend als het Midden-Oosten.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914 – 1918) werden in het Ottomaanse Rijk zo’n 600.000 Arameeërs vermoord. Sinds de zogenoemde Aramese genocide van 1915 zijn veel Arameeërs gevlucht uit hun thuisland naar een veiliger en beter leven in het Westen.
(Bron: SURYOYO SAT Nederland)
De uit Turkije en Syrië gevluchte Arameeërs vonden plek in Europa. Dat gebeurde onder begeleiding van Çiçek. “Zonder hem zouden we verloren zijn geraakt en letterlijk zijn ontheemd”, aldus Stire. “Ondanks het verlies van onze geboorteplek, hebben we hier toch een thuis.”
Eerste Syrisch-Orthodoxe kerk van Europa
De aartsbisschop kwam in 1979 – toen nog als monnik – naar het Twentse Hengelo. Hij richtte daar de eerste Syrisch-Orthodoxe kerk van Europa op: de Apostel Johannes Kerk aan de Helmersstraat. Stire: “Çiçek was een monnik en hoorde in een klooster. Hij had nog geen vaste priester om de gemeenschap te begeleiden. Hij vroeg mijn schoonvader om de eerste priester te worden.” Haar schoonvader ging akkoord, werd gewijd door Çiçek en nam de kerk van hem over.
Arameeërs in Nederland
In 1965 kwam Hanna Kulhan, de eerste Arameeër, als gastarbeider naar Nederland. Hij vestigde zich in Hengelo. Na 1975 kwamen veel andere Arameeërs massaal naar Nederland als politieke vluchtelingen.
Grote Aramese diaspora-gemeenschappen zijn voornamelijk te vinden in Nederland, Duitsland, Zweden, de Verenigde Staten en Australië. De Aramese gemeenschap in Enschede behoort tot één van de grootste in heel Europa. Momenteel leven er nu zo’n dertigduizend Arameeërs in Nederland, die acht Syrisch-Orthodoxe parochies stichtten in Twente.
(Bron: SURYOYO SAT Nederland)
Een paar jaar later, in 1981, kocht Çiçek het Mor Ephrem klooster in het dorp Glane. Dat was toen nog een klein kapelletje. “De vele mensen die bij begrafenissen kwamen, pasten niet meer in het gebouw”, legt Johan uit. “Çiçek wilde mensen niet in de kou laten staan en wilde daarom een kerk naast het klooster bouwen. Daar was geen geld voor, maar uiteindelijk kwam de kerk er toch. Dat was Çiçek zijn visie: met de hulp van God komen we er wel.”
Het Mor Ephrem klooster in Glane beschikt zelfs over de grootste grafkelder van Europa. De aartsbisschop woonde daar de rest van zijn leven en stichtte alle Syrisch-Orthodoxe kerken door heel Twente. Na zijn dood is hij uiteindelijk in het mausoleum onder de kerk bijgelegd. Bij die bijzetting waren zo’n 20.000 mensen aanwezig.
Massaal rouwproces
De beroemde bisschop overleed in zijn slaap op 63-jarige leeftijd. Voor veel mensen over de hele wereld was 29 oktober 2005 een onvergetelijke dag. Zo ook voor Stire. “Erg emotioneel. Het was een massaal rouwproces en voelde als een persoonlijk verlies”, legt ze uit. “Iedereen kan zich nog herinneren waar ze waren toen ze het nieuws hoorden. Dat heb je alleen bij écht ingrijpende gebeurtenissen.”
Lees verder onder de afbeelding.
Het idee voor de filmdocumentaire begon zo'n zes jaar later, in 2011. Johan studeerde aan Hogeschool Saxion in Enschede. Hij leerde tijdens zijn studie dat grote merken bekende mensen gebruiken om hun doel te bereiken. “Ik zag eens een filmpje over hoe de slippers van Oprah Winfrey en de sneakers van Michael Jordan in één dag uitverkocht waren. Dat inspireerde me.”
Vanaf dat moment kwam Johan op het idee een film te maken. De regisseur vroeg mensen in zijn omgeving wie ze als groot en bekend persoon zagen. Dat antwoord was overduidelijk: aartsvader Çiçek. “Ik wilde een documentaire maken die het geloof, liefde én respect laat zien. Maar ook informatie geven over de Aramese taal en cultuur, zodat jongeren leren waar ze vandaan komen. Zo leren ze zichzelf ook beter kennen.”
Inspiratie voor jongeren
Stire bevestigt dat de film een goed beeld weergeeft van Çiçek en de Aramese cultuur. “Het is heel belangrijk om met trots naar je eigen roots en afkomst te kunnen kijken. Aartsbisschop Çiçek geeft levenslessen mee, zelfs 18 jaar na zijn dood.” Volgens Stire is hij een voorbeeld voor jongeren en praten ze veel over de documentaire. “Alle jeugd die de film nog niet gezien heeft, wil er heel graag naartoe.”
In de bioscoop
Niet alleen Arameeërs in Nederland willen de ode aan Çiçek graag zien, maar ook in andere landen wordt de film meermaals aangevraagd. Bewoners van onder meer Zweden, Amerika, België, Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk zijn nieuwsgierig naar het beeldende verhaal.
Ware Herder wordt maandag 11 december om 19.00 uur voor de derde - en waarschijnlijk niet de laatste - keer afgespeeld in Kinepolis Enschede. Kaarten kunnen aan de deur worden gekocht of in de voorverkoop door te mailen naar [email protected].
