Diaconaal Platform praat niet meer met Enschede en stapt naar de rechter: ‘De maat is vol’

Enschede heeft onlangs nieuw beleid vastgesteld voor uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), waar thuiszorg onder valt. Daarin is voor een deel tegemoet gekomen aan bezwaren tegen het oude beleid, maar DPE struikelt nog altijd over één onderdeel: lopende thuiszorgbeslissingen worden niet herzien op de manier die de wet voorschrijft, vindt de belangenbehartiger. DPE stelt dat Enschedeërs die nu thuiszorg ontvangen daarmee nog steeds niet krijgen waarop zij recht hebben.

Periodiek keukentafelgesprek

De Wmo schrijft voor dat het recht op thuiszorg periodiek - elke twee jaar - opnieuw moet worden getoetst. Aan de keukentafel. Dat wil zeggen: in een persoonlijk gesprek met degene die thuiszorg nodig heeft, waarin opnieuw een afweging wordt gemaakt van de behoefte aan ondersteuning in het huishouden.

Twistpunt tussen DPE en de gemeente is dat die ‘herindicatie’ van het recht op thuiszorg al jaren niet heeft plaatsgevonden en ook in het nieuwe beleid voor een leeuwendeel vanachter een ambtelijk bureau wordt gedaan. Niet in een gesprek aan de keukentafel.

‘Minder uren toegekend dan waar recht op is’

Volgens het DPE is dat recht in het verleden op een ondeugdelijke grond vastgesteld, wat in verreweg de meeste gevallen neerkwam op toekenning van minder uren thuiszorg. Anders gezegd: veel Enschedeërs krijgen volgens het platform al jaren minder thuiszorg dan waarop ze wettelijk recht hebben. En ook met het nieuwe beleid wordt dat niet rechtgezet.

Enschede telt ongeveer 6.000 huishoudens die recht op thuiszorg hebben. Dat aantal is redelijk stabiel. Volgens berekeningen van het DPE krijgen die al sinds 2015 wekelijks ongeveer een half uur minder hulp dan wanneer hun recht ‘aan de keukentafel’ was vastgesteld, zoals het hoort. Veldhuizen noemt het ‘een verkapte bezuinigingsslag’, die ook nog eens onwettig is.

Ultieme poging: verzoek om integriteitsonderzoek

De organisatie van Veldhuizen is al jaren met de gemeente in gesprek om dit aan te kaarten en verandering teweeg te brengen. Zo’n twee maanden geleden leidde dat tot een ultieme poging: een formeel verzoek aan de burgemeester om een integriteitsonderzoek over deze kwestie. Dat verzoek werd afgewezen, met andermaal een oproep aan het platform om in gesprek te gaan.

“De maat is vol”, zegt Veldhuizen daarover. “We zijn jarenlang met de gemeente in gesprek gebleven, het is nu klaar. De gemeente heeft willens en wetens vastgehouden aan een werkwijze die onwettig is en kwetsbare inwoners tekort doet.” De voorzitter is al ruim een jaar met landelijke gremia in overleg, mede omdat zo’n dertig procent van de Nederlandse gemeenten een werkwijze hanteert die vergelijkbaar is met die in Enschede. “En die is onwettig”, stelt Veldhuizen.

Onwettig beleid of niet?

Over die vermeende onwettigheid van het Enschedese beleid (en dat van andere Nederlandse gemeenten) wordt al jaren gebakkeleid. Niet alleen het DPE roerde de trom daarover, ook andere belangenbehartigers in de stad deden dat. Net als een aantal partijen in de Enschedese gemeenteraad.

DPE onderzoekt nu rechtsgang. Volgens Veldhuizen gaat dat niet om de vraag of zijn club naar de rechter stapt, maar hoe dat precies juridisch aan te vliegen. En aan welke rechters de zaak voor te leggen. Dat gaat in elk geval om de bestuursrechter, omdat het om uitvoering van een wetsregel gaat. Maar DPE kijkt ook naar de civiele rechter en zelfs de strafrechter.

Enschedese gevallen hebben, na een aantal uitspraken in en voor 2019, nooit meer bij een rechter op tafel gelegen. Inwoners die bezwaar maakten tegen een gemeentelijke beslissing op de punten waar onder meer DPE over viel, kregen een keukentafelgesprek en een gewijzigde beslissing. De stap naar de rechter was nooit nodig. “Maar mensen die dat niet deden, of doen, kregen en krijgen die herziening niet”, zegt Veldhuizen. “Dat is rechtsongelijkheid.”

‘Niet onwettig’, wel beleid aangepast

De gemeente heeft de stelling dat er onwettig werd gehandeld nooit onderschreven, maar wel - waar lang om is gevraagd - het beleid aangepast aan uitspraken van de hoogste rechter in Nederland. Met uitzondering dus van de manier waarop lopende beslissingen over recht op hulp in de huishouding aan dat nieuwe beleid worden aangepast.

De kritiek van DPE is overigens niet uitsluitend gericht tegen de gemeentelijke afdelingen die zich bezig houden met de uitvoering van de Wmo en thuiszorg. Het college heeft een volgens het platform onwettige uitvoering uitgezet en in stand gehouden. De gemeenteraad, waar Veldhuizen herhaaldelijk een waarschuwende vinger heeft opgestoken, heeft verzuimd om in te grijpen.

6.000 keukentafelgesprekken: bijna niet te doen

Praktisch gezien is het ook een bijna onbegonnen opgave om binnen een reële termijn 6.000 keukentafelgesprekken te voeren en die uit te werken in nieuwe beslissingen. Daar komt bij dat de gemeente zich dan, als de rekensom van DPE klopt, voor aanzienlijk hogere kosten gesteld ziet.

Veldhuizen heeft het over een bedrag van 24 miljoen dat kwetsbare inwoners in de voorbije jaren is onthouden. De gemeente heeft 1 miljoen uitgetrokken om de hogere kosten van het nieuwe thuiszorgbeleid te dekken. Maar dat raakt alleen nieuwe aanvragen en toekenningen.

Aan de praktische en financiële problemen die 6.000 keukentafelgesprekken op zouden leveren, heeft hij weinig boodschap. “Dit gaat over de meest kwetsbare inwoners van onze stad. Die gaan en kunnen voor een groot deel niet zelf aan de bel trekken. De gemeente had het al veel eerder gewoon moeten doen zoals de wet het voorschrijft.”

Meer lezen over de slepende kwestie rond hulp in de huishouding in Enschede? Je vindt er alles over in het dossier op onze website.