In Depot: landbouwgif

Met de vondst van landbouwgif kregen we grip op torren, kevers, bacteriën en schimmels. Ideaal spul, dat zelfs in de slaapkamer bruikbaar was. Tot een generatie geleden spoten en sproeiden we er kwistig op los…

Sappelen in de landbouw

Er is lang gedacht dat de mensheid er met de overgang naar landbouw op vooruit is gegaan. Dat blijkt tegen te vallen, volgens later onderzoek. Het dieet van die jager-verzamelaars was beduidend gevarieerder dan dat van de eerste landbouwers en het lijkt erop dat ze een stuk gezonder waren. Het was van meet af aan sappelen in de landbouw, een constant gevecht om de kans op een misoogst in te dammen.

De risico’s dat het misgaat, zijn groot. In Twente weten we er alles van. Het is te nat of te droog, ziekten en schimmels bedreigen gewassen, bacteriën en beestjes knagen de boel kaal.

Bestrijdingsmiddelen

In die aloude strijd tegen de natuur ontwikkelden we allerhande wapens. De Romeinen gebruikten een residu van olijfolie als bestrijdingsmiddel tegen onkruid, mieren en mollen. Tot in de 20ste eeuw werd er tot wel vijf of zes keer per jaar geploegd om onkruid in toom te houden.

De uitvinding van bestrijdingsmiddelen, in de loop van de 20ste eeuw, luidde een landbouwrevolutie in: je spoot of strooide een goedje over het land en ziekten en beestjes legden het loodje. Dat scheelde (heel veel) werk en handjes, arbeidskrachten kwamen beschikbaar voor de toen opkomende industrieën en de opbrengst van oogsten was zekerder en hoger.

Producten die inmiddels een veel minder vrolijke reputatie hebben - neem DDT en Zyklon B - vonden gretig aftrek.

DDT in plaats van Deet

De populariteit van pesticiden en insecticiden beperkte zich niet tot boeren en hun akkers. Ook voor ‘in huis’ kwamen allerlei producten op de markt die consumenten hielpen kamers, bedden en tuin schimmel- en kriebelbeestjesvrij te houden. Met flitspuiten (en inhoud), geproduceerd door oliereuzen als Shell en Esso, hield je de natuur effectief in bedwang. Ander voorbeeld: een gloeilamp met een holte, waarin je DDT-korreltjes legde. Met een handig fittinkje dat je op je nachtkastje kon zetten.

Het spul was buitengewoon effectief: geen geleedpotige die er niet aan bezweek. Een tijdlang, in elk geval. Want die beestjes raakten eraan gewend. Net als schimmels en bacteriën. Ze raakten resistent, waarna er een sterker goedje nodig was om ze om te krijgen.

Drama aan de top van de voedselketen

Begin jaren 60 van de vorige eeuw ontdekten we dat het niet alleen muggen en andere plaagbeesten zijn die slecht tegen DDT kunnen. Het bleek ook behoorlijk schadelijk voor niet-geleedpotigen, waaronder de mens. Was het in de jaren daarvoor heel gewoon om wat DDT-poeder over in het wild geplukte bramen te strooien, de DDT-discussie die losbarstte bracht moeders rap weer naar het aanrecht om ze, als vanouds, grondig af te spoelen.

DDT bleek bovendien heel hardnekkig. Het spul lost niet of nauwelijks op en vergaat evenmin. Bovenin de voedselketen - en daar staan ook mensen - hoopt het zich op in het vetweefsel. Zo daalde bijvoorbeeld het aantal roofvogels dramatisch. De verspreiding van het gif dat destijds werd gebruikt, is enorm; nog altijd worden DDT-sporen aangetroffen in de pinguïns die op Antarctica leven.

Inmiddels is het gebruik van DDT in Westerse landen verboden. In Afrika wordt het hier en daar nog wel ingezet. Mondjesmaat en flink verdund. Muggen, die malaria verspreiden, hebben er een broertje-dood aan.