Enschedese tram TET1 eindelijk thuis: 'Restaureren tot een origineel rijdend ding'
Dertig jaar lang was Jos Koopmans uit Overloon bezig om de TET1, de eerste originele tram van Enschede, in handen te krijgen. Dat lukte. Hij stak vijf jaar in de restauratie. Deze maandagavond komt het rijdende monument op een oplegger in Haaksbergen aan. Bij de Museum Buurt Spoorweg (MBS) wordt de TET1 verder opgeknapt. Het plan is de eerste tram van Enschede uit 1908 aan de stad cadeau te doen bij de viering van het 700-jarig bestaan.
Het valt niet mee om het trammetje in Haaksbergen te krijgen. Enschedeër Jan Astrego, projectleider TET1, ziet in Overloon nauwkeurig toe dat het rijtuig onbeschadigd op de oplegger wordt geplaatst. “Dat moest wel zorgvuldig gebeuren. Het is slecht weer. Enorme regenbuien en wind. We hebben ‘m helemaal ingepakt. En nu staan we midden in Arnhem vast. De A50 is geblokkeerd.” Uiteindelijk komt de truck om vroeg in de avond in Haaksbergen aan.
Rembrandt
Voor Jan Astrego is het trammetje nog net geen Rembrandt, maar ‘wel een soort van’, merkt hij op. “Het is een museumstuk dat hoog op de monumentenlijst Mobiel Erfgoed staat. Er mag niets misgaan.”
Gouden Eeuw
De TET1 reed tijdens de ‘Gouden Eeuw’ van Enschede van 1908 tot en met 1933 vanaf het Volkspark in Enschede naar Glanerbrug en terug. Er reden er zeven van in de stad. “Gemaakt door een bedrijf dat daarna nooit mee trams heeft gemaakt”, aldus Astrego: “En dit is de eerste van de zeven”.
Tuinhuisje
Overloner Jos Koopmans was de regisseur van de totale aanpak van het rijdende monument. De afgelopen vijf jaar was de inmiddels 83-jarige Brabander druk met de restauratie. De tram stond in Overdinkel een tuinhuisje te zijn.
“Ik toerde ooit door Twente met een kennis op zoek naar tramrelieken. Als laatste kwamen we bij de tram in Overdinkel. Hij was nog goed. De moeite waard om er veel tijd in te steken. Het ijzer was een beetje verroest, maar het teakhouten geraamte was nog prima.”
Weggeschilderd
“Mooi, klaar, restaureren dus tot een origineel rijdend ding”, beloofde Koopmans zichzelf. Toen hij de TET1 in handen kreeg, begon hij met de sloop. “Alles eruit. De zijkanten, plafond, vloer waren helemaal betimmerd. De originele prachtig gelakte binnenkant was weggeschilderd. We hebben er een kubieke meter hout uitgehaald en hebben zeven jaar verf verwijderd.”
Notenhout en Amerikaans grenen
Het resultaat mag er zijn. Het plafond van notenhout en Amerikaans grenen is in de woorden van de Overloner ‘teruggerestaureerd’. Alles werd kaalgekrabd, twee keer gezandstraald en één keer in de lak gezet. Koopmans heeft geen moeite met het afscheid: “Nee, dat is niet lastig. Ik draag ‘m met veel plezier over. Op een gegeven moment word je te oud en krijg je slijtageproblemen.”
Drieduizend uur
De vrijwilligers van de MBS zijn nu aan zet voor het klaarmaken van het exemplaar. Jos Koopmans heeft daarvoor een handleiding geschreven en uitgerekend hoeveel manuren er nog in het project gestoken moeten worden. Drieduizend uur rekende hij voor. “Hij komt op tijd klaar als er genoeg mensen mee aan het werk gaan”, lacht Koopmans.
Tramwegstichting
De tram blijft voorlopig van de Tramwegstichting. Theoretisch kan de stichting als ze ontevreden zijn het rijtuig weer weghalen, zegt Astrego. De Enschedeër heeft het liefst dat de tram weer in de stad gaat rijden. “Dat gebeurt in Istanbul, in Lissabon en is een groot succes. Maar het standpunt is voorlopig dat het Enschedese exemplaar een vaste plek in Enschede krijgt. De hele opzet is er een rijdend museumstuk van te maken.”
Tentoonstellingsexemplaar
Hoe het ook verdergaat: er wordt wel degelijk rekening gehouden met de mogelijkheid dat de tram ooit weer gaat rijden. “Als we weer gaan rijden dan moeten we natuurlijk niet eerst de halve tram afbreken om dat voor elkaar te krijgen. Eerst maar eens voor een mooie plek zorgen waar we de tram als tentoonstellingsexemplaar kunnen neerzetten.”
Gerelateerd
