Oud-directeur SE-Fireworks dient klacht in bij UT: rapport over vuurwerkrampen onvolledig en niet onafhankelijk

Eind vorig jaar verscheen het rapport van een commissie onder leiding van professor René Torenvlied: Lessen van twee vuurwerkrampen. Het was de weerslag van een onderzoek naar de vuurwerkrampen in Culemborg (februari 1991) en Enschede, uitgevoerd in opdracht van de Tweede Kamer. Aanleiding voor dat onderzoek was een uitgebreide review van klokkenluider Paul van Buitenen, die op 13 mei 2020 verscheen.

Cruciale thema’s niet meegenomen, niet onafhankelijk

Bakker verwijt Torenvlied onder meer dat een aantal cruciale thema’s uit die review van Van Buitenen niet zijn meegenomen in het onderzoek. Daarnaast is het bedrijf waaraan Bakker mede leiding gaf - uiteraard - veelvuldig onderwerp van gesprek in het rapport van de UT-professor, maar is hijzelf nooit door de onderzoeksgroep benaderd. Anders gezegd: er is geen wederhoor gepleegd.

‘Te zwaar en te veel’ blijft overeind

In Torenvlied’s analyse is naar Bakker’s smaak hèt onderzoeksrapport naar de Enschedese vuurwerkramp, dat van de commissie Oosting, onvoldoende tegen het licht gehouden waardoor de conclusie uit dat rapport overeind is gebleven: in Enschede lag te zwaar en te veel vuurwerk. Dat klopt niet, zo stelt Bakker. Het UT-rapport gaat bijvoorbeeld voorbij aan problemen bij vuurwerkclassificaties en het gebruik daarvan voor regels voor opslag. Thema’s die in de review van Van Buitenen wel uitgebreid aan de orde komen.

Vuurwerk is regelmatig zwaarder dan op de verpakking staat aangegeven, maar die classificatie wordt bepaald door de fabrikant. Eenmaal ingevoerd, mag daar niet mee gerommeld worden. Daar komt bij dat het daarbij om vervoersclassificaties gaat. De omstandigheden - en dus de risico’s - van grotere hoeveelheden opgeslagen vuurwerk zijn wezenlijk anders.

Ook licht vuurwerk is ‘massa-explosief’

Vuurwerkrampen als die in Culemborg en Enschede, maar ook in Engeland en Denemarken, en grootschalige proeven hebben uitgewezen dat ook licht geclassificeerd vuurwerk in opslag tot een massale explosie kan leiden.

Dat sluit aan bij een van de hoofdconclusies van Torenvlied, die dan ook allesbehalve nieuw is: de opslag van (licht) vuurwerk is nog altijd heel risicovol. Eerder deze week werd bekend dat de nationale brandweer de blusinstructies voor vuurwerkbranden gaat aanpassen, ook als het om licht vuurwerk gaat.

Die luidde altijd: naderen tot 25 meter (onder dekking) en blussen alsof het een reguliere brand is. Dat wordt nu: benaderen als een brand van zwaar vuurwerk, ontruimen in een straal van 400 tot 1000 meter en zelf ook op grote afstand blijven.

Aaanname klopt niet

Volgens Bakker lag er bij SE-Fireworks alleen vuurwerk van de lichte classificaties (1.3 en 1.4). Niet meer en niet zwaarder dan de vergunning toestond. Onderzoeken naar die bewering hebben het tegendeel nooit hard aangetoond. Er is altijd aangenomen dat alleen zwaar vuurwerk massa-explosief is en dat er dus zwaar vuurwerk in Enschede moest hebben gelegen.

De voorraadadministratie van SE-Fireworks, die tot en met de dag voor de ramp was bijgewerkt, is in de onderzoeken na ‘Enschede’ nooit meegenomen. Ook in die van Torenvlied niet. Daarin is alleen vuurwerk van de lichtere categorieën opgenomen, en ook de hoeveelheid was niet meer dan de vergunning toestond.

Die aanname dat alleen zwaar vuurwerk tot een massa-explosie kan leiden wankelt. Al geruime tijd. Torenvlied bevestigt dat en de aanpassing van de blusinstructies bij vuurwerkbranden is eveneens een bevestiging: ook licht vuurwerk kan in opslag massa-explosief reageren als er brand uitbreekt.

Dat werpt een ander licht op mogelijke aanleidingen voor de Enschedese vuurwerkramp. Immers: als ook licht vuurwerk tot een ramp kan leiden, zijn er veel meer scenario’s mogelijk dan ‘te zwaar en te veel’. Dan is ook de discussie over de problemen met classificaties - niet altijd betrouwbaar, na import niet aan te passen en niet zonder meer toepasbaar op vuurwerk in opslag - heel relevant.

Oosting-Torenvlied en Van Buitenen - tegenovergestelde conclusies

Bakker stelt in zijn klacht dat ook in het onderzoek van Torenvlied niet is gekeken naar de situatie bij SE-Fireworks op 13 mei 2000. En dat er in de conclusies geen rekening is gehouden met de notie dat classificaties worden bepaald door de fabrikant en daarna niet mogen worden aangepast. Net als in het grote onderzoek naar de ramp, zoals gedaan door de commissie Oosting.

Paul van Buitenen gaat in zijn review wel uitvoerig op die aspecten in en komt, mede naar aanleiding daarvan, tot heel andere conclusies. Er lag niet te veel en te zwaar vuurwerk bij SE-Fireworks, het bedrijf hield zich aan de voorschriften en handelde binnen de ruimte die de vergunning bood.

‘Niet onafhankelijk’

Torenvlied laat nader onderzoek naar die conclusies van Van Buitenen achterwege, stelt Bakker. Daarmee voldoet hij volgens de oud-directeur niet aan de onderzoeksopdracht van de Tweede Kamer, die stelde dat de review van Van Buitenen nadrukkelijk betrokken moet worden in het onderzoek.

Marten Oosting, de leider van dat onderzoek, heeft een eredoctoraat bij de UT, waar hij ook geruime tijd een leerstoel bekleedde. Dat is de universiteit waar Torenvlied werkt. Bakker acht daarom het onderzoek van de UT-professor niet voldoende onafhankelijk.