Huis vol illegale arbeidsmigranten? Hengelo komt pas in actie als omwonenden klagen

Het zijn onder andere deze vragen die Hengeloër Peter* bezighouden. Hij woont al jarenlang in een knus, vijf woningen tellend, straatje in de Anninkshoek in Groot-Driene. De buren hebben onderling goed contact. Tot in september 2022 een van de huizen wordt verkocht.

'Verkamering'

Als bekend wordt dat met de verkochte woning plannen zijn voor verkamering – het splitsen van een woning in meerdere kamers – komen de buurtbewoners in opstand. Ze dienen bezwaar in bij de gemeente. Peter: "De parkeerdruk in ons straatje is nu al hoog. Als er acht kamers komen, dan betekent dit ook wat voor de parkeerplekken. Bovendien is de verhouding van zes vaste bewoners en acht kamerbewoners in ons straatje hierdoor volledig uit balans, wat ten koste kan gaan van de sociale veiligheid."

Het bezwaar van de buurtbewoners wordt ongegrond verklaard. De commissie is van oordeel dat 'het verhuren van onzelfstandige woonruimte niet per se leidt tot aantasting van de sociale veiligheid'. Bovendien stelt de commissie dat de realisatie van een extra parkeerplaats voldoende is om aan de parkeerbehoefte te voldoen.

Het is op dat moment dan nog onduidelijk wie de kamers komen bewonen. Maar, zo stelt een juridisch adviseur vergunningen van de gemeente Hengelo: "Het enige dat duidelijk is, is dat arbeidsmigranten niet vallen onder wonen maar logies. Er zullen geen arbeidsmigranten komen wonen, dat is in strijd met kamerverhuur voor wonen."

Uit het verslag van de hoorzitting van de bezwaarschriftencommissie blijkt dat de koper het plan heeft om er studenten te huisvesten. In een reactie op het bezwaarschrift van de buurtbewoners schrijft hij het volgende: "De meeste studenten beschikken niet over een eigen auto. De huidige parkeerproblematiek zal juist afnemen." En, zo schrijft de koper: "De gemiddelde student verblijft er vaak voor de duur van zijn studie, wat bevorderlijk is voor de sociale controle en veiligheid."

Geen studenten

Januari 2024. Een jaar later. Op de parkeerplek in het kleine straatje staat een bus met een Pools kenteken. De bus is bedrukt met afbeeldingen en een naam van een Pools bedrijf. De deur wordt opengedaan door Jakub*. Het gesprek verloopt wat moeizaam via Google Translate, maar Jakub is uiterst vriendelijk. Met zijn handen gebaart hij naar de keuken.

Hij is aan het koken. Op tafel liggen drie kaiserbroodjes en op het fornuis staat een pan te pruttelen. "Excuse me", zegt hij in gebrekkig Engels als hij naar het aanrecht loopt. De keuken ziet er netjes uit en Jakub is meteen duidelijk. Hij is heel blij met zijn verblijf hier en ook met zijn werk in Nederland. Verhalen over arbeidsmigranten die in slechte omstandigheden verblijven? Daar horen hij en zijn collega’s zeker niet bij. “We hebben allemaal onze eigen kamer, het is super geregeld hier.” Zo ziet het er ook uit. Het huis oogt schoon, opgeruimd en ruim. Maar, Jakub is geen student.

Voorgoed terug

Hij bevestigt dat hij hier werkt. "Ik ben hier nu vier maanden. Ik werk zo’n drie weken in Nederland en ga dan weer een week terug naar Polen. Net als de andere jongens in dit huis." Jakub zegt dat er nog drie andere mannen zijn. "We zijn hier niet via een uitzendbureau, maar rechtstreeks via mijn werkgever in Polen." Hij hoopt hier nog een jaar te kunnen werken om dan voorgoed terug te gaan naar zijn gezin in Polen.

Niet ingeschreven

Wie langer dan vier maanden in Nederland woont, is verplicht zich in te schrijven in de Basisregistratie Personen (BRP) van de gemeente waar hij woont. Maar lang niet alle arbeidsmigranten die in Overijssel wonen, staan hier geregistreerd. Ook Jakub en zijn huisgenoten staan niet ingeschreven. Sterker nog, er staat helemaal niemand ingeschreven op het adres. Maar de gemeente Hengelo onderneemt geen actie.

'Geen klachten gehad'

"Voor zover wij weten wonen er geen arbeidsmigranten op dat adres. Er is in ieder geval geen klacht over binnengekomen." Zo laat een woordvoerder van de gemeente weten. De gemeente controleert het niet zelf. “Dan kunnen we elk adres wel langsgaan. Zonder handhavingsverzoek doen wij niets. Ons uitgangspunt is dat een eigenaar volgens de wet leeft.”

De gemeente Hengelo komt dus pas in actie als er een schriftelijk handhavingsverzoek is ingediend, aldus de woordvoerder. "Dan kijken we of er sprake is van een illegale situatie. Als dat zo is dan krijgt de eigenaar een waarschuwing en moet het huis ontruimd worden. Reageert de eigenaar niet op de waarschuwing, dan krijgt hij een brief met het voornemen voor het opleggen van een dwangsom. Reageert hij ook daar niet op, dan leggen we die dwangsom ook daadwerkelijk op." In de praktijk komt dit volgens de woordvoerder zelden voor.

Waar de arbeidsmigranten na uitzetting vervolgens blijven, is onbekend. "Dat is niet onze zorg en verantwoordelijkheid. Hoe schrijnend ook."

Huisjesmelkers

Vincent Mulder, SP-raadslid in Hengelo, maakt zich al langere tijd druk over de problematiek rondom arbeidsmigranten. In 2022 was hij betrokken bij een zaak waar huisjesmelkers in Groot Driene tientallen arbeidsmigranten in gewone rijtjeswoningen huisvestten. "Niet alleen buurtbewoners hadden er last van, in die zaak was het ook een schrijnende situatie voor de arbeidsmigranten. Ze sliepen met twee personen op een kamer, waar ze veel geld voor moesten betalen."

De SP pleitte voor een zelfbewoningsplicht. "Dat betekent dat iemand die het huis koopt er ook zelf moet wonen." In twee wijken ging de gemeente akkoord: Groot Driene en Woolde. Mulder: "Omdat daar volgens de gemeente de meeste meldingen vandaan kwamen. Voor de overige wijken geldt geen zelfbewoningsplicht."

In de praktijk betekent het volgens Mulder dat een huisjesmelker weliswaar een waarschuwing krijgt in Groot Driene of Woolde, maar nog altijd een huis kan kopen in een van de andere wijken. "Om daar dan bijvoorbeeld weer illegaal arbeidsmigranten te huisvesten." Mulder vindt het verbazingwekkend dat een eigenaar er soms met alleen een waarschuwing vanaf komt. “De enige sanctie is dat de arbeidsmigranten uit huis moeten. Dat betekent dat iemand ergens anders gewoon door kan gaan met deze praktijken.”

In het geval van de zaak in Groot Driene gaf de gemeente opdracht om de huizen te ontruimen. Waar deze arbeidsmigranten zijn gebleven, is niet bekend. Mulder: "Omdat ze niet als ingezetene staan ingeschreven, ziet de gemeente dat niet als haar verantwoordelijkheid. Juridisch gezien misschien juist, maar moreel gezien hebben ze naar mijn idee wel een verplichting."

'Moderne slavernij'

Mulder heeft recent nog een aantal gevallen gemeld bij de gemeente. "Over arbeidsmigranten die op een plek wonen waar dat niet is toegestaan. Dat vind ik lastig. Je weet namelijk niet wat er met die arbeidsmigranten gaat gebeuren, maar er moet wat aan deze misstanden gedaan worden."

De SP wil zo snel mogelijk een tijdelijke stop op arbeidsmigranten. "Het is moderne slavernij. Arbeidsmigranten hebben lage lonen, vaak dure en slechte huisvesting en nog altijd weinig tot geen rechten. Bovendien wordt het werk dat de arbeidsmigranten in hun thuisland doen daar weer opgevuld door arbeidsmigranten van buiten de EU. Het is een volledige ontwrichting ten behoeve van het grootkapitaal. Met de arbeidsmigrant als kind van de rekening."

'De bal ligt kennelijk bij ons'

Ondertussen heerst in het straatje in de Anninkshoek ongeloof. Peter: "De gemeente komt dus zelf niet in actie, tenzij wij een schriftelijk handhavingsverzoek indienen. Niet wetende waar die mensen dan terechtkomen. We zijn niet tegen arbeidsmigranten en we snappen ook dat ze ergens moeten wonen. Ze wonen hier nu goed. Maar dit is tegen de afspraken in. Je zou verwachten dat de gemeente daarop handhaaft, maar de bal ligt kennelijk bij ons. We denken na over hoe nu verder."