Onderzoek zaak Ardesch: geen onderbouwing voor gemeentelijk handelen, stukken die opzet aantonen achtergehouden

In september vorig jaar hebben drie fracties uit de Enschedese gemeenteraad Saxion Hogescholen opdracht gegeven onderzoek te doen naar de zaak Ardesch. Dat ging om een beperkt onderzoek naar twee markante episodes uit het verhaal van de ondernemer die door de gemeente in de tang werd genomen.

Twee onderzoeksvragen: cruciale documenten niet aangeleverd

De eerste gaat over stopzetting van een lopende betalingsregeling, waarna de weg open lag om Ardesch als wanbetaler voor de rechter te dagen. De tweede houdt verband met de manier waarop de gemeente een advies van de Enschedese klachtencommissaris naast zich neer legde en de Nationale Ombudsman, die onderzoek deed naar de zaak, op het verkeerde been zette. Beide vaststellingen vloeien voort uit jarenlang onderzoek dat 1Twente naar de kwestie deed.

Onder meer publicaties van 1Twente leidden tot vragen bij gemeenteraadsleden. Het onderzoek door Saxion moest vaststellingen die daarin zijn gedaan ontkrachten of bevestigen. Onderzoeker Willeke Slingerland, lector ‘weerbare democratie’ aan de hogeschool, kon op basis van de documenten die de gemeente aanleverde uiteindelijk geen van beide.

Slingerland komt dan ook tot de volgende slotsom: ’Op basis van de aan ons voorlegde documenten lijkt de conclusie gerechtvaardigd dat zowel het besluit om de betalingsregeling te stoppen als het besluit om af te wijken van het advies van de klachtencommissaris onvoldoende is onderbouwd.’

Maar uit een inventarislijst van die aan Saxion voorgelegde documenten blijkt dat er slechts een selectie van stukken is aangeleverd. De stukken die aantonen dat de gemeente de kwesties niet alleen onvoldoende onderbouwde maar ook de feiten verdraaide, zijn weggelaten. Dat geldt voor beide vraagstukken die bij Saxion op tafel lagen: de redenen voor het stopzetten van de betalingsregeling en die voor het negeren van de advies van de klachtencommissaris.

Betalingsregeling stopgezet om rechtszaak te kunnen beginnen

1Twente vroeg over beide hoofdstukken uit het verhaal Ardesch al in een veel eerder stadium stukken op. Daaruit blijkt dat de lopende betalingsregeling met Ardesch werd stopgezet met het doel een rechtszaak tegen de klokkenluider-ondernemer te starten. En dat het advies van de klachtencommissaris werd genegeerd om die rechtsgang door te kunnen zetten. De klachtencommissaris adviseerde de gang naar de rechter ‘on hold’ te zetten en eerst onafhankelijk onderzoek naar het geschil te laten doen.

De Nationale Ombudsman voorgelogen

Later werd de Nationale Ombudsman voorgespiegeld dat in samenspraak met Ardesch was besloten om dat advies te negeren.

Dat is een flagrante leugen: het ging hier om een eenzijdige beslissing van de gemeente. Ardesch en de gemeente spraken weliswaar af om eerst te kijken of een schikking toch nog mogelijk was, maar de ondernemer heeft er nooit mee ingestemd om helemaal af te zien van dat geadviseerde onderzoek en meteen naar de rechter te stappen. Dat blijkt klip en klaar uit diverse e-mails, waaronder een e-mail van de manager van het Vastgoedbedrijf aan Ardesch, èn een brief aan de klachtencommissaris waarin werd uitgelegd waarom diens advies terzijde was geschoven.

Tientallen documenten niet aangeleverd

Die e-mails en ook die mail aan de klachtencommissaris ontbreken op de lijst van stukken die Saxion heeft ontvangen. Ook verschillende protesten waaruit blijkt dat Ardesch het helemaal niet eens was met die gemeentelijke beslissing zijn achtergehouden. Hetzelfde geldt voor het gemeentelijke antwoord op vragen die de Nationale Ombudsman over de kwestie stelde. De lezing in dat antwoord wijkt af van de motivering die de klachtencommissaris ruim een jaar daarvoor ontving.

Aan de ombudsman werd herhaaldelijk verteld dat in samenspraak met Ardesch was besloten om af te zien van onafhankelijk onderzoek en meteen naar de rechter te stappen, als een schikking niet zou lukken. Die notie ontbreekt in het geheel in de eerdere motivering die werd gegeven voor het negeren van het advies van de klachtencommissaris.

Alles bij elkaar ontbreken er op de inventaris van aangeleverde stukken tientallen documenten die licht schijnen op wat er destijds precies is gebeurd en wat daarvoor aanleidingen en motieven waren. Verspreid over verschillende periode van ettelijke maanden.

Maandenlang wachten op (een selectie van) stukken

Het leeuwendeel van de relevante stukken over beide onderzoeksvragen aan Saxion kreeg 1Twente in de tweede helft van 2021 in handen, na twee verzoeken om openbaarmaking (Wob/Woo-verzoeken). Die werden destijds digitaal aangeleverd.

De onderzoekers van Saxion hebben enkele maanden op stukken moeten wachten, zo meldden interne bronnen, en kregen slechts een selectie. Volgens diezelfde bronnen zou de gemeente als reden voor die trage aanlevering hebben aangevoerd dat het archief niet op orde was en het veel tijd kostte om de relevante stukken bij elkaar te zoeken. Dat staat - zonder tijdsaanduidingen - ook te lezen in het onderzoeksrapport.

Lees hier de motivering die de gemeente destijds voorlegde aan de klachtencommissaris voor het negeren van diens advies. Daarin wordt weliswaar gesproken over een gezamenlijke afspraak om eerst te kijken of een schikking mogelijk was, maar niet over samenspraak om bij een mislukt schikkingstraject helemaal af te zien van onafhankelijk onderzoek en meteen naar de rechter te stappen. Dat laatste was een keus van de gemeente (zie ook afbeelding 2).

Lees hier de brief die de gemeente aan de Nationale Ombudsman stuurde in antwoord op diens vragen. Die brief is van ruim een jaar later. Daarin wordt gesteld dat Ardesch akkoord ging met zowel een poging om er eerst toch nog uit te komen èn met de beslissing om af te zien van onafhankelijk onderzoek en meteen naar de rechter te stappen als dat niet zou lukken.

Meer weten over ‘de zaak Ardesch’? 1Twente maakte een tweedelige docuserie over de kwestie. Beide delen zijn te vinden in het dossier op de website van 1Twente.