Mag Enschede naar de stembus voor Het Rutbeek? Beoogd vakantiepark is ultieme test voor gloednieuw referendum

Nog geen drie weken geleden ging een kleine meerderheid in de gemeenteraad akkoord met een eigen initiatief van de PVV: de invoering van een zogeheten 'correctief raadgevend referendum'. Dat houdt in dat het onder bepaalde voorwaarden mogelijk wordt om een raadsvoorstel nog voor de besluitvorming aan inwoners voor te leggen. Zo zouden voor- of tegenstanders zich kunnen uitspreken. Het is een raadpleging, dus de gemeenteraad hoeft de uitslag van het referendum niet op te volgen.

Geen bindende uitslag

Het liefst zouden sommige fracties het mogelijk maken om inwoners een bindende uitspraak te laten doen over besluiten die zijn genomen of nog genomen moeten worden. Dat is op lokaal niveau volgens de Grondwet echter niet mogelijk. Het raadgevende referendum is daarmee het hoogst haalbare in Enschede. Een eerste gegadigde dient zich binnen een maand na invoering al aan.

Actiegroep Behoud Het Rutbeek - onlangs nog te gast bij 1Twente Vandaag - heeft zich bij de gemeente Enschede gemeld. "Een vakantiepark op het Rutbeek betekent dat ongeveer een derde deel niet meer bereikbaar is voor recreanten uit Enschede, Haaksbergen en omgeving", luidt de reden. "Het gebied dat nog wel beschikbaar is, krijgt een hele andere beleving als het huidige groene gebied wordt bebouwd. De plannen hebben dus impact op veel inwoners die hier zwemmen, wandelen, fietsen. Via een referendum krijgen die inwoners een stem."

Bijna 4.000 verklaringen nodig

Een officiële aanmelding is er nog niet. Daarvoor zijn 500 handtekeningen vereist. Gezien de tussenstand van een digitale petitie (meer dan 3100 ondertekenaars) lijkt dat geen enkel probleem te vormen. De benodigde handtekeningen moeten minimaal tien dagen voor de raadsvergadering waarin het betreffende voorstel op de agenda staat (in dit geval waarschijnlijk maandag 13 mei) met het officiële verzoek worden ingeleverd.

Vervolgens krijgen initiatiefnemers zes weken de tijd om 3837 ondersteuningsverklaringen te verzamelen. Dit zijn handtekeningen met naam, adres, leeftijd, woonplaats én BSN-nummer. Pas daarna kan er een referendum worden ingepland. Ondertussen mag de gemeenteraad het voorstel wel bespreken en wijzigen, maar niet via besluitvorming aannemen of verwerpen.

Commissie nog niet samengesteld

Er is dus nog een flinke weg te bewandelen voor Behoud Het Rutbeek, maar ook voor de gemeente zelf. Om een verzoek tot een volksraadpleging in behandeling te kunnen nemen is er namelijk een referendumcommissie nodig. Die commissie bestaat uit minimaal drie onafhankelijke leden die controleren of het verzoek aan alle voorwaarden voldoet. Omdat het referendum nog maar drie weken bestaat, is die commissie in Enschede er nog niet.

Lees verder onder de video

Volgens Rolf Jongedijk, die als raadsgriffier indieners van referendumverzoeken bijstaat, is er geen man overboord. "Alleen een referendumcommissie kan een besluit nemen over zo'n verzoek, maar verwachten op zeer korte termijn drie leden te kunnen aandragen. Dat proces komt nu alleen in een stroomversnelling."

Aparte stembusronde

Zo kan het dus zijn dat actiegroep Behoud Het Rutbeek uiterlijk medio juni genoeg ondersteuningsverklaringen bij elkaar heeft. Dan moet er nog een stembusronde worden voorbereid. Normaal gesproken wordt met referenda geprobeerd om 'mee te liften' op bestaande verkiezingen. Maar de verkiezingen voor het Europees Parlement (6 juni) komen te vroeg en als er geen nieuwe Kamerverkiezingen worden uitgeschreven zijn er binnen de vastgestelde termijn van twaalf maanden ook geen andere verkiezingen.

Met andere woorden: Enschedese kiesgerechtigden zouden dan een aparte uitnodiging ontvangen om een stem uit te brengen over het voorgenomen gewijzigde bestemmingsplan voor het bungalowpark op Het Rutbeek. Men zou zich kunnen afvragen hoeveel inwoners bereid zijn om alleen daarvoor naar de stembus te gaan, als zelfs de opkomst voor de gemeenteraadsverkiezingen onder de 50 procent ligt. De extra kosten voor de organisatie van een referendum (zoals stembureau's en tellingen) nog daargelaten,

Emotie op zichzelf geen argument

Tot slot misschien wel de belangrijkste vraag van allemaal: waar stemmen de Enschedeërs uiteindelijk voor? Op zichzelf lijkt het een duidelijke vraag, gebaseerd op het raadsvoorstel: 'Moet de voorgenomen wijziging van het bestemmingsplan voor Het Rutbeek - dat onder meer 250 vakantiehuisjes mogelijk maakt - doorgaan, ja of nee?' Maar zo simpel als het klinkt, zo ingewikkeld is de praktijk. Het huidige bestemmingsplan maakt het namelijk al mogelijk om 290 iets kleinere bungalows te realiseren. De initiatiefnemer heeft alleen andere wensen. Met andere woorden: is een stem tegen 250 huisjes een stem vóór 290 huisjes?

Daarnaast zijn bestemmingsplannen lastige uitgangspunten voor volksraadplegingen. Dergelijke documenten vragen om een juridische onderbouwing, geen emotionele. Stel dat Enschedeërs massaal 'nee' zeggen tegen het beoogde bestemmingsplan omdat ze hun ommetje niet willen missen. Dan is dat op zichzelf geen reden om het voorstel af te wijzen. Dat zal alleen kunnen op basis van ruimtelijk onderbouwde argumenten, zoals een ondeugdelijk verkeersplan, het niet volgen van de stikstofregels of een te zware aanslag op omliggende natuur. De besluitvorming rondom de moskee op Het Spaansland in Enschede heeft dat afgelopen jaren pijnlijk duidelijk gemaakt.

'Onverklaarbaar'

Aan Behoud het Rutbeek zal het niet liggen: de eerste stappen naar een referendum zijn gezet. "Het plan voor een bungalowpark betekent dat er kwetsbare flora en fauna moet worden opgeofferd", stelt de actiegroep. Onder meer de toenemende verkeersdruk is hen een doorn in het oog. "Onverklaarbaar dat dit gebeurt nabij het Natura 2000-gebied Buurserzand. Omliggende boerenbedrijven moeten hun stikstofuitstoot juist terugdringen, terwijl de gemeente een projectontwikkelaar vraagt een bungalowpark te bouwen." Een gang naar de Raad van State lijkt daarvoor echter de enige kans.