Enschede weigert afspraak met provincie over windturbines (en dit zijn de mogelijke gevolgen)

Met het afwijzen van afspraken komt er een voorlopig einde aan een lang proces. Binnen de Regionale Energiestrategie (RES) Twente hebben gemeenten (niet-bindende) afspraken gemaakt over het invullen van de duurzame energiedoelen. Dat moet volgens deze RES tot 2030 alleen met wind- en zonne-energie. Het aandeel windenergie blijft achter bij de verwachting (eerder 20 procent dan het streefgetal van 60 procent), dus komt er een zonneparkverbod en moeten er meer windturbines bij. Daarover wil de provincie in zogenaamde subregio's afspraken maken. De afgelopen tijd gebeurde dat onder meer in het verband Enschede-Haaksbergen.

Provincie wil meer zoekgebieden

De opdracht voor beide gemeenten luidt om samen te zorgen voor een aandeel van 160 GWh (GigaWattuur) aan windenergie. Dat zou neerkomen op zo'n 8 tot 10 windturbines met een tiphoogte van 230 meter. In de gemeente Haaksbergen liggen er al plannen voor vier of vijf turbines in het buitengebied van Buurse, op steenworp afstand van de gemeentegrens met Enschede. Met andere woorden: als de buurgemeente er op eigen grondgebied evenveel realiseert, is aan de opdracht voldaan.

En dat was zo ongeveer ook wat er bij de gesprekken met gedeputeerde Tijs de Bree op tafel lag, laat wethouder Niels van den Berg doorschemeren. Enschede heeft al - onder voorbehoud van de landelijke afstandsnormen - een gebied ten zuiden van Usselo aangewezen voor twee of drie windturbines. Maar volgens Van den Berg zou de provincie ook graag zijn handtekening hebben gehad voor het openstellen van twee andere 'windgebieden' in Enschede.

In de praktijk gaat het om de gebieden die in de bovenstaande kaart zijn ingekleurd: de Usseleres, een gebied op en bij bedrijventerrein Marssteden en een strook rondom de Hendrik ter Kuilestraat in het havengebied. Opvallend, omdat eerder werd gesuggereerd dat het buitengebied in buurtschap Broekheurne in beeld zou kunnen komen. In een onderzoek van adviesbureau Pondera is onlangs nog geconcludeerd dat er in de de gebieden in de bovenstaande kaart in totaal hooguit drie windturbines (waarvan twee niet hoger dan 200 meter) kunnen komen, op basis van de landelijke afstandsnormen die op dit moment in concept liggen.

Afspraken met de raad

Niels van den Berg legt uit dat 'zorgvuldigheid' de reden is waarom hij zich niet aan harde afspraken met de provincie wil binden. Hij zegt zich aan de opdracht van de gemeenteraad te houden. Die heeft een gebied langs de N18 bij Usselo aangewezen als zoekgebied, mits de definitieve afstandsnormen het toestaan. Omdat er meer dan 500 zienswijzen zijn ingediend kunnen die nog tot medio 2025 op zich laten wachten. En dat is volgens de wethouder geen probleem, omdat turbines de komende jaren door schaarste op het elektriciteitsnet toch geen aansluitingen kunnen krijgen.

Ondanks vele discussies met raadsleden, afgelopen week opnieuw, is de opdracht nooit gewijzigd. Oppositiepartijen GroenLinks, D66 en Volt verwijten de wethouder dat hij geen 'leiderschap' toont en niet zelf met een voorstel voor het plaatsen van extra windturbines komt. Dat zou immers nodig zijn om de energiedoelen voor het jaar 2030 nog enigszins binnen handbereik te hebben.

Protest in Twekkelo

Een ander probleem dat zich voordoet in de voorgestelde extra zoekgebieden is dat een brede meerderheid in de gemeenteraad een van die locaties al heeft afgewezen. In 2020 waren er concrete plannen voor een windturbine aan de Windmolenweg (tegenover De Marssteden), maar mede door groot protest vanuit Boekelo en Twekkelo gingen deze destijds in de prullenbak. De waarde van die uitspraak valt te betwisten; de provincie is formeel het bevoegd gezag als het gaat om windprojecten met een vermogen van meer dan 5 Megawatt [Elektriciteitswet, art. 9e].

In de aangepaste beleidsregels, die binnenkort in de Provinciale Staten worden besproken, is beschreven welke gebieden volgens het provinciebestuur interessant kunnen zijn voor de realisatie van windturbines. Vereniging Behoud Twekkelo heeft inmiddels al een zienswijze ingediend waarin bezwaar wordt aangetekend. De buurtschap vindt onder meer dat het met de afvalenergiecentrale van Twence en het bijbehorende zonnepark op grondgebied van Twekkelo al meer dan genoeg bijdraagt aan het energiebeleid.

'Regie' kwijt?

De grote vraag is: wat gebeurt er nu er geen afspraak is gemaakt tussen Enschede, Haaksbergen en de provincie Overijssel? "In feite maakt het geen verschil", aldus wethouder Niels van den Berg. In de gemeenteraad noemde hij het al eens 'onderhandelen met het pistool op het hoofd'. "Of ik leg me vast aan afspraken voor twee nieuwe zoekgebieden of ik doe het niet, maar dan stelt de provincie het hele grondgebied in principe open en komen ze daar misschien nog." Door allerlei ruimtelijke beperkingen betekent dit in de praktijk slechts dat de Broekheurne en in theorie de Esmarke weer in beeld zouden kunnen komen.

Een woordvoerder van de provincie Overijssel laat namens gedeputeerde Tijs de Bree weten dat in eerste instantie de opbrengst van alle afspraken in subregio's bij elkaar worden opgeteld. "Als de gemeente ervoor kiest om geen programmeringsafspraken te maken geldt hiervoor dat wij de aanvragen voor de gebieden waar geen programmeringsafspraken gelden in behandeling nemen totdat het provinciaal plafond van 2 TWh (TeraWattuur, red.) in de hele provincie is bereikt", is de verklaring. Initiatieven worden op volgorde van aanvraag behandeld. Daarmee wordt volgens de provinciewoordvoerder 'zoveel als mogelijk' rekening gehouden met de lokale wensen.