Concordia in Enschede stopt met theater: en nu?

De Enschede cultuurorganisatie stelt in een brief aan vrienden en in een persbericht zich te gaan richten op ‘filmtheater, professionele beeldende kunst en het mogelijk maken van lokale en regionale cultuurprojecten en -initiatieven’. Dat doet de Concordia al jaren. Maar met ingang van volgend jaar doet de organisatie vooral iets niet meer: theater.

Concordia en het Wilmink

De organisatie wil ‘relevant en van betekenis zijn en blijven’ en ‘kritisch blijven kijken naar de toegevoegde waarde voor Enschede en omgeving’, stelt directeur Lous Kerkhof. Daar horen scherpe keuzes bij. “Waar ben je van, maar ook: niet concurreren en ‘ontdubbelen’.” Dat betekent: niet doen wat anderen al doen. “Ook vanuit het oogpunt van goed omgaan met gemeenschapsgeld.” Daarbij wijst ze op die andere aanbieder van theater in de stad: het Wilmink.

Het suggereert dat beide - Concordia en het Wilmink - zo ongeveer hetzelfde doen. Het klopt dat beide theater aanbieden, maar de faciliteiten verschillen nogal. Aanstormend talent en kleinere of lokale acts hebben in ‘het Vestzak’ en de theaterzaal aan de Oude Markt een uniek podium voor experiment, ontwikkeling en de ‘couleur locale’ die wezenlijk is voor de cultuurstad die Enschede wil zijn. Dat kan en gaat het Wilmink niet bieden.

Einde theaterprogrammering in beide zaaltjes kon dus toch weleens een fikse verschraling betekenen. Beide zijn overigens eigendom van de gemeente, met wie volgens Kerkhof veel overleg over die beslissing is geweest.

Belangstelling voor Vestzak en bonbonnière

Maar ArtEZ Conservatorium, Stichting Grensfrequentie en Metropool zijn Enschedees hoop in bange (theater)dagen. De eerste twee hebben belangstelling getoond voor voortzetting van programmering in het Vestzak. Metropool ziet wel brood in de bonbonnière. Kanttekening: alle drie zijn het clubs die zich bezighouden met muziek, niet met theater. Er is overigens nog niets in kannen en kruiken. Ideeën zijn er wel.

Cultuurwethouder Jeroen Diepemaat ziet kansen in de beslissing van Concordia om theater af te stoten. “We verkennen de mogelijkheid om de vrijkomende locaties in te zetten als creatieve broedplaats en plek waar andere culturele instellingen kunnen programmeren.” Hij wil dat beide podia beschikbaar blijven voor cultuur in de stad.

Het Vestzak zou zo’n (muzikale) broedplaats kunnen worden; Grensfrequentie, een muzikantencollectief dat hoofdzakelijk bestaat uit studenten van de popacademie, huist nu tijdelijk in de catacomben van Kaliber Kunstenschool.

Metropool zit in het Muziekcentrum, met het Wilmink en het conservatorium. Plannen voor een Huiskamer van de Stad met de bibliotheek gaan niet door, maar niks doen is geen optie. Dat heeft met ambitie te maken, maar vooral ook met geld. Het Muziekkwartier is een kostenpost van jewelste. Het biedt een enorme bak ruimte (met onder meer het grootste orkestpodium van het land), maar die wordt bij lange na niet optimaal. Die ruimte toont met welke ambitie het complex is gebouwd, de leegstand een visie die nooit echt is doorgezet.

De vloek van teveel vierkante meters

Er is wat dat betreft iets eigenaardigs aan de hand in Enschede. Het aantal vierkante meters podium per hoofd van de bevolking is bizar groot. Het Muziekcentrum telt vier podia, de binnenstad nog eens vier (Sonnevanck wel en de Grote Kerk niet meegerekend). Prismare heeft een podium en dan is er nog een aantal alternatieve plekken, zoals Tankstation Cultureel Vulpunt, waar structureel podiumkunsten worden aangeboden.

Maar dat is eerder een vloek dan een zegen. De stad en cultuuraanbieders zoals Concordia worstelen met al die vierkante meters; krijg ze maar eens vol. Tegelijkertijd: het Vestzak en de bonbonnière zijn eigenlijk de enige twee geschikte plekken voor aanstormend talent en kleinere, experimentele of kwaliteitsproducties uit de stad of de regio (een vlakke vloer voor dansvoorstellingen is er overigens helemaal niet).

Vraag niet alleen òf, maar vooral wat, waar en hoe

Dat Concordia de theaterprogrammering afstoot, is niet zo gek. Ook al omdat de gemeente tien jaar geleden de subsidie daar voor stopzette. De theaterzaal dreigde destijds zelfs helemaal te verdwijnen. Concordia heeft er met sponsor- en vriendenacties een hele toer aan gehad om de zaal voor de stad te behouden.

Vraag is hoe dat nu moet, in al dat ruimtegeweld. Met al die vierkante meters hangt dat ook samen met wat er wordt geprogrammeerd; niet alleen in het Vestzak en de bonbonnière, maar op al die podia. Muziek of ook theater, en dan vooral grote of ook kleine producties? En met de vraag welke opdracht de gemeente voor zichzelf ziet, en voor de partijen die daarvoor een podium willen bieden.