Enschede heeft een nieuwe klachtencommissaris: Anneloes Becking

De Enschedese klachtencommissaris geeft leiding aan het lokale klachtencommissariaat, een soort plaatselijke ombudsman. Het idee: onafhankelijke afhandeling van alles wat als een klacht kan worden opgevat, met als doel adequate afhandeling maar ook als verzamelbank van signalen waarvan de gemeentelijke organisatie kan leren.

Snel leren

De klachtencommissaris kan, als er over specifieke zaken veel of opvallende klachten binnenkomen, bijvoorbeeld zelfstandig een onderzoek doen naar de gemeentelijke dienstverlening. Het Enschedese klachtenbureau werd ingesteld in 2015, toen gemeenten in heel het land er extra overheidstaken bijkregen.

Dat waren niet de makkelijkste taken: uitvoering van de bijstandswet, de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), die bijvoorbeeld huishoudelijke hulp regelt en de jeugdzorg. Het klachtencommissariaat moest ervoor zorgen dat Enschede zo snel mogelijk in staat zou zijn om dat goed te doen.

Wetteksten versus behoorlijk bestuur

Becking komt uit de Hengelose gemeente-organisatie. Ze heeft een juridische achtergrond - studeerde rechten aan de Radbouduniversiteit en Saxion - en werkte in de buurstad als juridisch vergunningverlener. Daarnaast was zij tot voor kort lid van de bezwaarschriftencommissie van Enschede en Losser.

Die bezwaarschriftencommissie handelt - zoals de naam al zegt - bezwaarschriften af die inwoners indienen tegen beslissingen van de gemeente. Daarbij gaat het om juridische beslissingen en dus een juridische afweging. In haar nieuwe functie zal Becking vooral toetsen op beginselen van behoorlijk bestuur, zoals ook de Nationale Ombudsman doet. Daarbij gaat het niet om de uitleg en toepassing van wetteksten, maar om de manier waarop overheden omgaan met burgers.

Van gemeenteraad naar college

Aanvankelijk viel het klachtencommissariaat rechtstreeks onder de Enschedese gemeenteraad. Na een vernietigend onderzoeksrapport over bijstand van de eerste klachtencommissaris en de politieke rel die daarop ontstond, werd besloten het bureau onder het college van burgemeester en wethouders te plaatsen. Dat was op advies van de Enschedese Rekenkamer.

Daarmee schurkte het klachtenbureau dichter tegen de organisatie aan en zou worden voorkomen dat het onderwerp zou worden van politiek gedoe.

Onafhankelijkheid onder druk

In de voorbije jaren is alleen gebleken dat het klachtencommissariaat en de gemeentelijke organisatie soms wat al te nauw verstrengeld zijn geraakt. Dat heeft, zowel in de politiek als bij partijen in de stad, geleid tot vragen over de onafhankelijkheid van het bureau.

De discussie over de positie van het klachtencommissariaat is dan ook nog niet klaar. Onder meer een commissie die in 2021 onderzoek deed naar de menselijke maat bij de uitvoering van de bijstandswet en de Wmo adviseerde het functioneren en de positie van het klachtencommissariaat nog eens goed onder de loep te nemen.

De gemeenteraad heeft de adviezen van deze commissie omarmd, maar nog geen oordeel gevormd over hoe de onafhankelijke positie van het klachtencommissariaat het beste gewaarborgd is.

Verschillende mogelijkheden

In een college-voorstel worden verschillende mogelijkheden genoemd: dicht op de organisatie en onder het college (zoals het nu is), weer onder de gemeenteraad, extern (bijvoorbeeld als onderdeel van een regionaal of provinciaal bureau) of samenvoeging met de afdeling die bezwaar- en beroepszaken afhandelt.

Dat laatste idee had nog niet eerder op tafel gelegen. De gedachte erachter is dat je bezwaar- en beroepszaken tegen beslissingen van de gemeente ook als een klacht kunt zien: iemand is het immers niet met die beslissing eens. Kanttekening is wel dat bezwaar- en beroepsprocedures juridisch van aard zijn. Dat geldt niet voor het werk dat het klachtenbureau doet; daarbij gaat het om bejegening en meer ethische normen, zoals de beginsel van behoorlijk bestuur.

Primaire taak van Becking is, zoals van meet af aan bedoeld, om klachten uit de stad (en het dorp) af te handelen en de ambtelijke organisatie te helpen daar van te leren. Binnen welke context en op welke positie zij dat zal doen, hangt af van de uitkomst van een politieke discussie die nog verder gevoerd moet worden.