Enschede houdt 19 miljoen euro over in 2023, maar toch is wethouder niet blij: 'We zijn een pinpas voor het Rijk'

Belangrijke oorzaak van de positieve jaarresultaten zijn de zogeheten 'Oekraïnegelden'. Gemeenten ontvangen een bijdrage van het Rijk om ontheemden uit Oekraïne op te vangen. In Enschede gebeurt dat in De Noordmolen en bij de Teesinkweide in Boekelo. Vorig jaar kreeg Enschede 9,5 miljoen euro méér voor deze opvang, dan dat er aan kosten werden gemaakt.

Niet al het geld kan worden uitgegeven

Andere oorzaken zijn een extra bijdrage van 3,4 miljoen voor de regionale arbeidsmarktaanpak (dat dus ook voor andere gemeenten is bedoeld) en het vervroegd aflossen van een lening van ruim 5 miljoen door het Medisch Spectrum Twente. Maar ook het feit dat, net als in 2022, door de gevolgen van inflatie en personeelstekorten niet alle gewenste werkzaamheden of taken zijn uitgevoerd. En dus is het geld daarvoor ook niet uitgegeven. Dit moet op een later moment nog wel gebeuren.

Het college stelt voor om 5 miljoen euro van de 'winst' van vorig jaar te reserveren. Het gaat daarbij onder meer om de regionale arbeidsmarktgelden en wat kleinere bedragen voor bijvoorbeeld de bestrijding van eenzaamheid, maatschappelijke begeleiding voor statushouders en de projectkosten voor het samenvoegen van sportparken.

Vet op de botten

Het resterende bedrag, 14 miljoen euro, wordt in de algemene spaarpot gestopt. Zo schraapt de gemeente Enschede geld bij elkaar om wat extra vet op de botten te krijgen. Want behalve dat er een grote bezuiniging van het Rijk op stapel staat op de belangrijkste inkomstenbron, het Gemeentefonds, heeft Enschede op kortere termijn ook te maken met de gevolgen van de inflatie. Die is hoger dan waarmee de afgelopen jaren is gerekend. In de begroting van de komende jaren zal daarom op verschillende fronten moeten worden bijgepast.

Opvallend is dat de Oekraïnegelden volledig terugvloeien naar de spaarpot. Er is door asielwethouder Arjan Kampman al eens losjes geopperd om nieuwe woonvormen mogelijk te maken die behalve voor Oekraïners ook inzetbaar zouden kunnen zijn voor andere doelgroepen. De Oekraïnegelden zouden daar prima bij passen. Maar de huidige financiële situatie laat het niet toe. "Bovendien, als we meer mensen moeten opvangen, ontvangen we ook daarvoor een bijdrage van het Rijk", aldus wethouder Teutelink.

Toekomstige tekorten blijven staan

De penningmeester van het Enschedese college kan dus kijken op mooie winstcijfers over 2023, al stemt hem dat allerminst tevreden. "Het zijn telkens incidentele meevallers, terwijl we te maken hebben met grote structurele tekorten in de jeugdzorg en de Wmo", aldus Teutelink. Hij had gehoopt dat het nieuwe kabinet de voorgenomen megabezuiniging op het Gemeentefonds op z'n minst zou verzachten, maar komt van een koude kermis thuis. "Die bezuiniging gaat niet van tafel", zegt Teutelink. Het zogenoemde 'ravijnjaar' 2026, waarin de tekorten in gemeenten hoog oplopen, staat dus nog steeds.

Sterker, het lijkt er volgens Teutelink zelfs nog iets slechter uit te zien. Er wordt wat geschoven met geldpotjes (geoormerkte subsidies, ofwel SPUK-gelden), maar daarover gaat volgens de financieel wethouder nog wel een bezuiniging van 10 procent. "Ik kijk naar een knelpuntenlijst met tekorten die we móéten oplossen... en die loopt uiteindelijk op tot 37 miljoen euro per jaar. Als we dat drie jaar volhouden is onze hele spaarpot leeg."

Gemeente wil 'gelijkwaardige partner' zijn

Marc Teutelink zegt 'actiebereid' te zijn. Samen met collega-bestuurders van andere gemeenten dient hij volgende week in een ingelaste vergadering van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) opnieuw een motie in met een oproep naar het kabinet. "We willen als gemeente als een gelijkwaardige partner van de Rijksoverheid worden gezien, niet als een uitvoeringsorganisatie."

Dat houdt volgens Teutelink in dat gemeenten moeten overwegen om bepaalde taken 'terug te geven' aan het Rijk. Of er moet meer beleidsvrijheid komen voor gemeenten. In de jeugdzorg heeft de gemeente bijvoorbeeld te maken met dure trajecten voor uithuisplaatsing die onder andere op last van huisartsen is opgelegd. In Enschede zijn ideeën om dat te verminderen, maar dan moeten de regels wel veranderen. "Nu zijn we alleen een pinpas."