Stichting RIBO trekt lessen uit het verleden: 'Als je pioniert, loop je wel eens tegen dingen aan'

Het RIBO is de afgelopen jaren uit z'n jasje gegroeid. Twintig jaar geleden is de stichting ooit begonnen met een historisch bouwmaterialendepot toen niemand nog over circulair en hergebruik van materialen had gehoord. Al snel kwam het idee om ook met een opleiding te beginnen.

"RIBO is een aanleunlandgoed van Landgoed Twickel," zegt Susanne van den Beukel, directeur. Ze wijst op de nieuwbouw op het terrein waar hard aan wordt gewerkt, een gebouw in de vorm van twee Twentse schuren. "Hier komen straks de theorielokalen van de praktijkopleiding, een restauratie en innovatielab en de opslag van het depot met oude bouwmaterialen. Dan moet je denken aan historische deuren, glas-in-loodramen, oude tegels." Het oude bouwmateriaal wordt door RIBO gered uit gebouwen die worden gesloopt en is van grote waarde voor restaureren van bijvoorbeeld monumenten en historisch gebouwen.

Bouw stilgelegd

Van den Beukel is trots op het nieuwe complex, waarvan de bouw tijdelijk is stilgelegd door de gemeente Hengelo. Die constateerde afwijkingen in de constructie. Die wordt op dit moment doorberekend en mogelijk moeten er eerst aanpassingen worden gedaan voor er groen licht gegeven wordt. Het pand is daarom tijdelijk hermetisch afgesloten; niemand mag erin komen.

Circulair bouwen

"Bijzonder aan dit gebouw is dat er is gewerkt met circulair materiaal (waaronder gebruikt hout en ook de dakpannen, red.) en nieuwe houten balken. De constructie is een combinatie van traditioneel en hedendaags vakmanschap. Zo zijn er klassieke houtverbindingen gebruikt. Daar komt geen schroef aan te pas."

Deze nieuwe manier van bouwen is mede de oorzaak dat de bouw nu stil ligt. Circulair bouwen op de manier waarop RIBO het doet, wordt nog weinig gedaan. De stichting kon pas oud en nieuw bouwmateriaal inkopen nadat de bouwvergunning rond was. Er was een enorme hoeveelheid hout nodig. Dit koop je niet zomaar even bij een bouwmarkt.

Wisselende kwaliteit

Daar komt nog bij dat tweedehands materiaal ook van wisselende kwaliteit is. Het is een enorme klus om uit te zoeken hoe deze oude materialen opnieuw gebruikt kunnen worden. Dan gebeurt het dus dat er afgeweken moet worden van de oorspronkelijke gegevens op papier.

Uitdagingen

Er waren voor RIBO dus veel uitdagingen in het hele proces van de inkoop en de bouw tot het controleren en doorberekenen van de constructie. De bouwstop was een forse tegenvaller, beaamt Van den Beukel, maar zij ziet het circulaire bouwproject ook als een leerproces samen met alle betrokkenen.

"Als je innovatief bezig bent en pioniert, dan kunnen dit soort dingen gebeuren. Je doet iets compleet nieuws wat niemand anders in deze omvang eerder heeft gedaan." Ze hoopt en verwacht overigens dat aan het begin van het nieuwe schooljaar de nieuwbouw gebruikt kan gaan worden.

Biobased isoleren

In het gebouw komt straks een restauratie- en innovatielab. Vaklieden, maar ook particulieren, kunnen daar met vragen terecht over bijvoorbeeld het biobased isoleren van monumenten. Ook worden er workshops en cursussen gegeven. "Biobased isolatiemateriaal is niet synthetisch, maar gemaakt van vlas of een ander gewas. Zo deden ze het vroeger ook. Kijk naar de oude vakwerkhuizen waarin leem en stro zijn gebruikt. Dit isoleert fantastisch en je hebt geen last meer van condens."

'Net als op de ambachtsschool'

In de ruimte waar nu nog de praktijklessen worden gegeven, zijn leerlingen - die de opleiding technicus hout en restauratie volgen - deze weken druk bezig met hun eindexamenstukken. Praktijkdocent Jan Brinkman van het ROC van Twente kijkt tevreden toe. Er wordt gefreesd, geschaafd en gebeiteld. "Wat we hier doen, zou je kunnen zien als de ambachtsschool van vroeger. Leerlingen leren hier oude houtverbindingen te maken. Er zijn heel veel beroepen waar om het oude vakmanschap wordt gevraagd. Dat trachten we ze hier bij te brengen."

Artikel gaat verder onder de video

Werken met hout

In de werkplaats is student Tim Dijkmans bezig met het maken van een pen-en-gatverbinding: "Ik vind het heel leuk om met hout te werken, gewoon voor mezelf of voor anderen."

Student Rens Mulders is druk met uitfrezen van de as van een tjasker (een Friese poldermolen) voor het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem. Waarom hij voor deze opleiding heeft gekozen? "Het leek mij leuk om met hout te werken, maar dan niet in de grote bouw."

Jongeren enthousiast maken

Er is een grote vraag naar vakmensen. Hoe zorg je dat jongeren weer enthousiast wordt voor het uitoefenen van een ambacht? Van den Beukel: "Ik zeg altijd: onbekend maakt onbemind. Je kiest pas voor iets als je weet dat het bestaat. Daarom vertellen wij jongeren wat traditioneel hedendaags vakmanschap betekent en wat je daar in de toekomst mee kan."