Tien jaar Hengelo's schrijverscafé: 'Onervaren schrijvers moeten niet teveel gaan leunen op kunstmatige intelligentie'

In de Pen is een werkgroep. Geen stichting noch vereniging. Ze hebben geen leden, alleen een adressenbestand. Klinkt allemaal als erg vrijblijvend, maar dat is het ook niet per se. In elk geval niet voor de vier kartrekkers. Daarvan is Hans Hoes er een. En hij is er knap druk mee.

Talentuin

Het idee was destijds afkomstig van Miriam Janssen van de Talentuin uit Borne. De afgestudeerde onderwijspsychologe geeft al sinds jaar en dag schrijfcursussen. Hans Hoes: "Miriam kwam met het idee, maar wilde het niet zelf organiseren. Ze heeft wat mensen uit haar netwerk bereid gevonden het schrijverscafé op te zetten. Het begon met Diane Wevers, Jans Renken en Isis Zengerink, die overigens tegenwoordig mijn vrouw is. Niet veel later haakte ik aan."

Het idee was en is: een keer per maand geven de bezoekers elkaar een schrijfopdracht, die elke laatste woensdag van de maand wordt besproken in de bieb. Hoes: "Dat kan van alles zijn: een essay, een column, een spannend verhaal, een gedicht, een liedvertaling, noem maar op. De mensen die wel hebben ingestuurd, maar er die avond niet bij kunnen zijn, krijgen feedback van mij via de mail. Daar gaat inderdaad nogal wat tijd in zitten, maar ik vind het erg leuk om te doen."

Geen cursus

Hoes werkte zelf in de journalistiek en ook de andere kartrekkers van nu hebben vakmatig iets met taal, toch willen ze de maandelijkse sessies niet onder het kopje 'cursus' scharen. "Het is losser van opzet. Daarnaast was het ook jaren gratis, maar sinds enige tijd vraagt de bieb 5 euro entree per bezoeker. Anders kan het voor hen kennelijk niet uit."

In de beginjaren kon In de Pen gerenommeerde schrijvers uitnodigen, omdat de bieb daar geld voor beschikbaar stelde vanuit het zogeheten 'programmeringsbudget'. Nu helaas niet meer, zegt Hoes: "Renate Dorrestein (overleden in 2018, red.) was onze eerste gast. Later waren schrijvers Thomas Rosenboom en Ted van Lieshout en literair agent Paul Sebes bij ons. Tegenwoordig komen alleen schrijvers uit de regio langs, die er geen gage voor hoeven. Theo Hakkert bijvoorbeeld."

Bijzondere 'gast'

Dit jaar bestaat het clubje dus tien jaar. Die viering werd opgeluisterd met een bijzondere 'gast'. De hele maand mei staat er een installatie in de bieb waar mensen kunnen luisteren naar verhalen. Vervolgens moeten ze raden of zo'n verhaal is geschreven door een schrijver of door ChatGPT.

Hoopvol

Hans Hoes: "We hebben hiervoor mensen van onze club de opdracht gegeven een verhaal van maximaal 400 woorden te schrijven. Vervolgens hebben we vijf verhalen geselecteerd en de makers gevraagd hier ChatGPT een versie van te laten schrijven. Zo kregen we dus tien verhalen die mensen in de bieb konden beluisteren. Ze mochten vervolgens aangeven of een verhaal door een mens was geschreven of door een robot. Bij vier van de vijf verhalen werd het 'menselijke verhaal' als beste beoordeeld. Dat stemde mij wel hoopvol."

Hij ziet vindingen als ChatGPT als iets dat mogelijkheden biedt, maar zeker ook als een gevaar: "Ons werkgroeplid Nicolet Steemers heeft al tal van thrillers geschreven en gebruikt sinds kort deze app als ze vastzit of als ze op zoek is naar een originele draai in het verhaal. Het is prachtig dat die mogelijkheid bestaat, maar het gevaar bestaat dat onervaren schrijvers te veel gaan leunen op dit soort mogelijkheden en daardoor hun creativiteit verliezen. Je moet dus eerst zelf leren schrijven, voordat je je met ChatGPT inlaat."

Hieronder het gesprek dat Ernst Bergboer had met Hans Hoes: