De zaak Ardesch: de panelen in het decor van het klokkenluidersdrama zijn verschoven

Het script voor het stuk is dat van een klassiek klokkenluidersdrama. Ondernemer trekt aan de bel over een dubieuze vastgoedtransactie en wordt kaltgestellt. Antagonisten zijn een foute projectontwikkelaar en een paar topambtenaren bij de gemeentelijke vastgoedafdeling. Als dat later vragen oproept, wordt er een decor gebouwd dat anders is dan de werkelijkheid. Maar het blijft jaren staan.

Vragen, vragen, vragen…

Het damt de stroom vragen erover niet in. Integendeel, een paar gemeenteraadsleden blijft twijfels houden over de decorstukken en het verhaal dat wordt verteld. Hoe waarheidsgetrouw is het? Elke snipper informatie over wat er nou echt is gebeurd, zet meer kanttekeningen bij het decorontwerp en het script.

Ook de Nationale ombudsman stelt vragen. Die krijgt dezelfde scenario’s opgelepeld als de gemeenteraad. En hij seponeert de zaak: als dat het verhaal is… Bovendien loopt er inmiddels een rechtszaak tegen de ondernemer. De rechter zal onafhankelijk beoordelen en een uitspraak doen. Dan zal wel blijken of dat decor naar de werkelijkheid is gebouwd of niet.

De schuivende panelen in dat decor hebben alles met die vragen van de Nationale ombudsman te maken.

Goed advies genegeerd

We schrijven mei en juni 2017. De Enschedese klachtencommissaris heeft de gemeente en Ardesch om tafel gezet en advies uitgebracht: stop de gerechtelijke procedure tegen de ondernemer en laat eerst een onafhankelijke expert het geschil tegen het licht houden. Overheden hebben veel macht en moeten niet te snel naar een rechter stappen. Alleen als dat echt niet anders kan. En in dit geval is het zover niet. Misschien na dat onafhankelijke onderzoek, maar nu nog niet.

Dat advies wordt genegeerd. De rechtszaak wordt doorgezet. Maar: ‘Dat hebben we zo met Ardesch afgesproken’, zegt het college. Er wordt een samenspraak-paneel op het toneel geplaatst. Telkens opnieuw, als raadsleden en de Nationale ombudsman daar vragen over stellen.

De Nationale ombudsman ziet iets wat ‘ie niet had moeten zien

Maandagavond meldde de wethouder dat dat paneel er bij nader inzien toch niet had moeten staan. Hij had nog eens goed naar de stukken gekeken en vastgesteld dat het er in mei 2017 misschien nog wel terecht stond, dat denkt hij althans, maar in juni met zekerheid niet.

Het gekke is alleen dat die Nationale ombudsman daar pas ruim een jaar later vragen over stelt. En die krijgt dan dat decor met het samenspraak-paneel te zien. Dat is niet weggehaald. Net als dat in de jaren erna nooit is gebeurd, toen ook raadsleden vragen gingen stellen.

Tja, dacht (en schreef) de ombudsman. Als de ondernemer en de gemeente dat samen zo hebben afgesproken… Dan is het logisch dat de zaak nu bij de rechter ligt. Overigens stelt die rechter, later, een ontwerp op voor een decor dat er heel anders uitzien. Maar wie kijkt er nou naar het decorontwerp van een rechter?

Niet verder kijken dan je neus lang is

De documenten waar de wethouder zich toch nog eens over boog, en waaruit bleek dat het decor niet klopte, liggen eigenlijk al heel lang op tafel. Dat gaat om een e-mail van de directeur van het gemeentelijke vastgoedbedrijf, e-mailwisselingen tussen de gemeenteadvocaat en de advocaat van de ondernemer, en mails van de ondernemer zelf.

Ook veel anderen - publiek, figuranten en acteurs - hebben daar nooit echt naar gekeken. Die hebben de tekst van souffleurs gevolgd en staarden zich blind op het decor. Of op het ontwerp dat hen werd voorgehouden. Toneel kan bedrieglijk zijn.

Onderzoek naar twee decorstukken

Kort geleden deed een lector van een hogeschool onderzoek naar twee decorstukken. In opdracht van een paar fracties uit de gemeenteraad. Een beperkt onderzoek, maar daarvan maakte ook dat samenspraak-paneel onderdeel uit. Vraag was waarom dat er stond. De lector vroeg bij de gemeente de documenten op die daar over gingen. Er werden documenten aangeleverd, maar niet de e-mails die bij de wethouder wel op tafel lagen.

De lector concludeerde dat het heel moeizaam was geweest om documenten aangeleverd te krijgen en dat het college niet duidelijk had uitgelegd waarom die twee onderzochte decorstukken daar eigenlijk staan. Maar niet dat die daar helemaal niet horen.

Fictie of werkelijkheid

De wethouder trok maandag die conclusie wel. Tenminste: als het om dat samenspraak-paneel gaat. Dat hoort er inderdaad niet. Dat andere onderzochte decorstuk hoort er ook niet, maar daar zei de wethouder niets over.

Het zijn niet de enige misplaatste rekwisieten. Als je alle documenten uit het werkelijke verhaal op een rijtje legt en dan de vergelijking maakt met wat er op het toneel is neergezet, sneuvelen er nog veel meer decorstukken. Dan blijft er van heel dat decor maar bitter weinig over.

De ondernemer - Ardesch - is neergezet als schurk en heeft daar flink last van gehad. Nog. Voor hem was dit geen leuk stuk. Vraag is nu wat het publiek, dat heeft toegekeken en geloofd, er van vindt. Dat zal vooral afhangen van wat zij liever zien: fictie of werkelijkheid.