In Depot: een joekel van een zwerfkei met een mysterieus lijnenpatroon

Stenen als deze zijn wel eerder gevonden in Duitsland, Denemarken en Zweden. Maar nooit eerder in ons land. De overeenkomsten zijn dat in de bronstijd door mensenhanden uitgehakte lijnenpatroon en de vindplaats: een ‘ritueel landschap’. In dit geval Hezingen, nabij offerplaatsen en grafheuvels.

Zweeds graniet, Nederlands museumstuk

De steen zelf - een joekel van een zwerfkei - is in de laatste ijstijd aangevoerd vanuit Zweden. Vanuit de omgeving van Växsjö, om precies te zijn. Daar wordt dit soort graniet gevonden. Niet opmerkelijk of heel bijzonder, of het moet de grootte van de kei zijn. Het zijn vooral die veel later aangebrachte inkepingen, die het hart van archeologen sneller doen kloppen.

Het feit dat dit de eerste vondst van deze soort in Nederland is, maakt dat dit gevaarte zo snel mogelijk vanuit de kelders van de MuseumFabriek naar de tentoonstellingsruimte wordt gepromoveerd.

En de boer, hij ploegde voort

De kei is gevonden in het weiland van een boer, die er al verschillende malen zijn ploegscharen bijna aan verloor. Hij trok het ding met een trekker uit de Twentse klei en legde hem als afscheiding aan het begin van de oprit naar het erf.

Daar lag hij mos te verzamelen, tot het oog van een archeoloog van de provincie op de ‘petrogliefen’ - die inkepingen - viel. De man maakte aantekeningen, maar zowel de steen als die aantekeningen raakten in de vergetelheid.

Het was amateurarcheoloog en vrijwilliger bij de MuseumFabriek Dick Schlüter die het gevaarte weer op het spoor kwam. Hij veegde het mos uit de groeven en tipte collectiebeheerder Edwin Plokker: kopen dat ding, dit kon weleens een stopstuk zijn.

Ritueel landschap

Over de bedoeling van die met veel pijn en moeite aangebrachte petrogliefen buigen de geleerden zich nog altijd het hoofd. Het komt er op neer dat we geen idee hebben. Een landkaart, misschien. Met de route naar en afstanden tot belangrijke plaatsen. Of die groeven hebben een religieuze betekenis. Iets van een prentenboek, waarbij die inkepingen ergens symbool voor staan? Kan allemaal.

Een verband met dat rituele landschap waarin deze stenen worden gevonden, ligt voor de hand. Maar zeker weten doen we het niet. Die rituele landschappen vind je overal in de wereld: het zijn oeroude begraafplaatsen, grafheuvels, hunebedden en offerplaatsen waar objecten worden gedaan die een religieuze betekenis hadden.

In het geval van deze zwerfkei is dat niet meer dan een vermoeden. Maar je kunt je voorstellen dat archeologen juist daarom opgewonden raken van zo’n vondst. Hun werk bestaat er immers uit om te proberen dit soort losse puzzelstukjes te verbinden met andere en zo het hele plaatje beetje bij beetje compleet te krijgen.

Het mysterie - en eindeloos speculeren over wilde en minder wilde verklaringen - is vast leuker dan de oplossing.