Enschede werkt definitief niet mee aan verlenging asielopvang op vliegbasis: wat doen COA en Rijk?

"We moeten de verantwoordelijkheid laten liggen waar die ligt." Het is niet de eerste keer dat asielwethouder Arjan Kampman deze uitspraak doet. Maar deze maandagavond zegt hij het nogmaals bij een bespreking van een motie van D66 waarin wordt opgeroepen om de noodopvang langer open te houden. Dat gaat niet gebeuren: een meerderheid van BBE, VVD, CDA, ChristenUnie en PVV steunt het college en heeft tegen de motie gestemd.

Harde afspraak of niet?

Met de hierboven genoemde verantwoordelijkheid doelt Kampman overigens op het COA. Dat heeft volgens hem met de gemeente duidelijke afspraken gemaakt over de ultieme einddatum van de noodopvang: 24 juli 2024. Dat er nu vertraging optreedt vanwege grondwerkzaamheden en asbestsanering is dus een zaak van de landelijke opvangorganisatie. Kampman vindt dat hij te laat is geïnformeerd over de vertragingen. "Uiteindelijk heb ik er zelf naar moeten vragen."

Over de einddatum is iets terug te vinden in een collegebesluit met betrekking tot de locatiekeuze van het azc, eind oktober. Daarin wordt voorgesteld om het COA uiterlijk tot 24 juli toestemming te geven voor de noodopvang op het vliegveld. En dat is ook waarom de vergunningen op deze nogal ongebruikelijke datum aflopen. In de bestuursovereenkomst tussen de gemeente en het COA (zie afbeelding hierboven) staat juist dat de noodopvang niet sluit tot het moment dat het azc opent.

Toen de verlenging van de noodopvang vorige zomer in het zogeheten Noaberoverleg werd besproken, waagde wethouder Kampman zich uitdrukkelijk niet aan een harde afspraak over de einddatum. Toen was de locatiekeuze ook nog niet gemaakt. En een belofte aan omwonenden was immers al een paar keer eerder verbroken. Wel is de verwachting uitgesproken dat het maximaal een jaar zou gaan duren. "Als we dit niet gaan redden, moeten we andere dingen bedenken", staat in de notulen van 12 juli 2023.

Motie verworpen

Het college houdt zich naar eigen zeggen vast aan de opdracht van de gemeenteraad, maar Linsey van der Veen (D66) ziet dat anders. Ze vindt het raar dat Enschede een noodopvang - die bedoeld is als overbrugging voor het azc aan de Parkweg - wordt gesloten. De bewoners moeten dus mogelijk terug naar Ter Apel om over vier maanden weer terug te keren in Enschede als de permanente opvang opent. "Dit betekent ook wat voor de De Globe", aldus Van der Veen. Die internationale basisschool verliest in korte tijd drie klassen, maar moet ze later weer 'opbouwen'.

Nu de motie van D66 is verworpen, is de grote vraag wat het COA doet. Wordt er alsnog een nieuwe vergunning voor de noodopvang aangevraagd? Of volgt er mogelijk een juridische procedure? En hoe staat dit in verhouding met de opening van het permanente azc aan de Parkweg? "We moeten ons nu beraden over hoe we verder gaan", antwoordt een woordvoerder van het COA.

'Locatiekeuze was ambitieus'

In de notulen van het laatste Noaberoverleg van de noodopvang, ongeveer een maand geleden, sijpelt door dat het college niet wil opdraaien voor een nieuwe teleurstelling bij omwonenden, als de tijdelijke opvang moet worden verlengd. De houding van het COA (laat informeren over het niet halen van de streefdatum) en de staatssecretaris (druk op gemeenten om asielopvang te regelen) wordt ervaren als 'emotionele chantage'. Kwetsbare mensen wil je immers niet zomaar op straat zetten. Wethouder Kampman wordt geciteerd: 'Wil niet in de verdrukking komen met inwoners, dat is het verhaal, niet alleen op dit dossier, maar op meerdere.'

Toch wist de gemeente bij voorbaat dat de Parkweg niet zo simpel was. 'We wisten dat bij deze locatiekeuze het erg ambitieus is. Eind februari aangegeven in het Noaberoverleg dat er maar niet veel nodig is totdat er vertraging zou komen', zegt een beleidsmedewerker bij het Noaberoverleg. Die vertraging werd begin mei duidelijk. Bij de sloop van het dak van het oude fabriekspand is meer asbest vrijgekomen dan vooraf werd gedacht. De onderzoeken naar de draaglast van de grond vragen veel tijd en het saneren wordt bemoeilijkt, omdat de kavel niet overal even hoog en even vervuild is.

Gaat het Rijk zich ermee bemoeien?

Uit het overleg met omwonenden van de noodopvang wordt duidelijk dat de gemeente rekening houdt met een juridische procedure of zelfs bemoeienis van het ministerie op dit dossier. 'Op dat gebied sluit ik niks uit. Rijksoverheid kan zelfs overgaan tot rechtszaken', zegt Kampman op 16 mei tegen de noabers.

En op de vraag of dat betekent dat van hogerhand besloten kan worden dat asielzoekers nog vier maanden in de noodopvang kunnen blijven: 'Dat is precies de reden voor mij. Je hebt hier alle belang bij om dit in rust te kunnen doen, in afspraak met elkaar. Kan in dit geval niet, laten we de verantwoordelijkheden liggen waar ze moeten liggen.' Vrij vertaald: als het Rijk vindt dat de noodopvang in stand moet blijven, dan moet het Rijk daarvoor de benodigde stappen ondernemen.