Enschede haalt broekriem strakker aan: (nog) geen bezuinigingen, maar wel forse verhoging ozb

De aanstaande financiële problemen hebben een lange aanloop. Als een van de landelijke voortrekkers waarschuwt Enschede al geruime tijd voor de forse bezuiniging die het Rijk vanaf 2026 doorvoert op het gemeentefonds. Een erfenis van de regering Rutte IV. Het jaar is inmiddels omgedoopt tot 'ravijnjaar', omdat het fonds de belangrijkste inkomstenbron van een gemeente is. Alleen daardoor dreigt volgens het college een gat van 30 miljoen euro (per jaar) in de begroting van Enschede. Dat is alleen te dichten met keiharde bezuinigingen of als het (nieuwe) kabinet van gedachten verandert. En dat laatste is wat Enschede en 99,2 procent van de andere gemeenten wel verwachten.

Stijgende prijzen

Toch wordt de broekriem in het stadhuis volgend jaar al strakker aangehaald. Dat blijkt uit de zogeheten zomernota, een financiële vooruitblik en een soort blauwdruk van de begroting voor de komende jaren. Behalve de bezuinigingen op het gemeentefonds kampt Enschede namelijk ook met de doorwerking van de hoge inflatie. De euro is mede door het beleid van de Europese Centrale Bank de afgelopen jaren minder waard geworden, wat zich vertaalt in prijsstijgingen.

Ook de gemeente heeft daar last van. Bijvoorbeeld door gestegen loonkosten van eigen ambtenaren, de jeugdpsycholoog of de thuishulp. Maar ook door hogere (onderhouds)kosten bij het uitvoeren van de gemeentelijke taken. Enkele tientallen miljoenen aan kosten die links- of rechtsom gedekt moeten worden. En dat gaan inwoners vooral merken door een verhoging van de lokale lasten.

Dat wil zeggen: de onroerendezaakbelasting (ozb) voor woningeigenaren gaat volgend jaar met liefst 10 procent omhoog. En dat is eigenlijk niet conform de afspraken van het coalitieakkoord, erkent wethouder Teutelink. "Enschede zat jarenlang ten op zichte van andere gemeenten hoog met de woonlasten. Nu is dat gemiddeld", legt hij de keuze uit. "Daartegenover staat dat we de rioollasten in 2025 eenmalig niet laten stijgen."

Ook het verlagen van de kwijtschelding voor lage inkomens bij de afvalstoffenheffing (4 in plaats van 10 gratis ledigingen van de grijze container) moet de stijging van de woonlasten enigszins helpen dempen.

De mattenklopper

De financieel wethouder weet dat een ozb-stijging geen populaire maatregel is, maar zegt ook bezuinigingen te willen voorkomen. "En wat ik belangrijk vind: we blijven ondanks de moeilijke tijden investeren in de stad. Er gaat geld naar het vergroenen van de openbare ruimte, woningbouw, sportclusters en het wijkgericht werken." Dit zijn investeringen die al eerder zijn opgenomen, maar dus onverminderd worden doorgezet.

Ook hebben ambtenaren hun best gedaan om het huishoudboekje zo veel mogelijk uit te kloppen. Kleinere uitgaveposten waar afgelopen jaren standaard geld is overgebleven zijn nu naar beneden bijgesteld. Zo worden er nog vele tonnen bij elkaar gesprokkeld. Maar ook eenmalige meevallers die zich met enige zekerheid voordoen en ongebruikte gelden, worden in 2025 alvast ingeboekt.

Een voorbeeld zijn de zogeheten Oekraïne-gelden, voor de opvang van Oekraïense ontheemden. De gemeente runde de opvang in De Noordmolen tot nu toe een stuk goedkoper dan de rijksbijdrage die zij krijgt per opvangplek. Om dezelfde reden verwacht het Enschedese college volgend jaar 4 miljoen aan Oekraïne-gelden over te houden. Zo wordt ook 2,5 miljoen euro 'winst' van het regionale bedrijventerrein XL Business Park gebruikt om tekorten te dekken. Net als 4,5 miljoen euro bestemd voor beschermd wonen (ofwel 24-uurs begeleide woonvormen) en 3,4 miljoen aan ongebruikte gelden van de eenmalige energietoeslag.

Scenario's voor bezuinigingen

Voor Marc Teutelink is een ding duidelijk: volgend jaar kan de gemeente de mattenklopper-methode niet nog eens toepassen. De lobby richting het Rijk om meer geld in het gemeentefonds en/of meer autonomie in het terugdringen van bepaalde kosten, zoals de jeugdzorg, gaat dus onverminderd door. De Enschedese wethouder zegt signalen te hebben dat 'Den Haag' daar best voor openstaat.

En mocht de oproep toch in de wind worden geslagen? "Dan moeten we serieus gaan kijken hoe we de tekorten gaan dekken", aldus Teutelink. En dat gaat niet zonder harde bezuinigingen op subsidies, het verminderen van het onderhoudsniveau in de openbare ruimte of het schrappen van geplande investeringen. In aanloop naar de zomer van 2025 worden er verschillende scenario's opgesteld.