Ik Jan Cremer is niet meer, de mythe blijft
Schrijver en beeldend kunstenaar Jan Cremer overleed woensdagochtend. De geboren Enschedeër veroorzaakte met zijn boek Ik Jan Cremer in 1964 een schok in het Nederlandse literaire landschap, met name door zijn expliciete taalgebruik en uitgebreide beschrijvingen van seksuele avonturen. 1Twente-journalist Ben Siemerink trok een tijd intensief met Cremer op en schreef zelfs een biografie over zijn vader. In 1Twente Vandaag blikt Siemerink terug.
Cremers bijna schaamteloze zelfpromotie was ongekend in het ‘preutse’ Nederland. De schrijver profileerde zich als een rebelse en eigenzinnige figuur, waarmee hij de opschudding en de interesse rond zijn boek verder opdreef. “Bewust,” stelt Siemerink. Met zijn uitgesproken persoonlijkheid en bijzondere media-optredens droeg hij actief bij aan zijn bekendheid en reputatie in de kunstwereld. “Jan heeft een mythe gemaakt van zijn leven”, vertelt Siemerink.
Theatermonoloog eind jaren negentig
Siemerink zag het bericht van overlijden op een nieuwsite. “Ik wist niet precies hoe het met zijn gezondheid zat, maar ik schrok wel even.” De twee leerden elkaar kennen op een festival in Enschede, eind jaren negentig. “Het was een festival rondom Jan Cremer. Ik heb toen een theatermonoloog geschreven over zijn driedelige serie De Hunnen. Jan was daar heel blij mee, daarna hebben we contact gehouden.”
De monoloog die Siemerink schreef ging vooral over Jan Cremer als jongetje. “Ik denk dat daar de kern van zijn kunstenaarschap ligt; zijn jeugd in Enschede in de oorlog.” Jaren later schreef Siemerink een verhaal voor het historische tijdschrift Mijn Stad Mijn Dorp. Dat verhaal beschrijft de verhouding tussen Jan Cremer en zijn vader. “Er zijn parallellen tussen het verhaal van Jan en zijn vader. Daar ligt ook een kern van zijn kunstenaarschap. Jan Cremer is zijn hele leven op zoek geweest naar zijn vader, die overleed toen hij twee jaar oud was.”
Het boek dat er nooit kwam...
Een aantal jaar later kwamen de twee elkaar weer tegen. “Ik vond het verhaal van zijn vader zo mooi, dat ik tegen Jan zei: dat is ook wel een boek waard.” Siemerink schreef een biografie over Jan Cremer Senior, maar dat werd nooit uitgegeven. Het manuscript ligt in de la bij de Bezige Bij (dezelfde uitgever als die van Cremer).
Lees verder onder de afbeelding.
Waarom dat boek nooit is uitgegeven? “Hij heeft zijn veto erover uitgesproken. Op het laatste moment ging het niet door. Ik denk dat het komt omdat Jan een mythe heeft gemaakt van zijn leven: alles was groot, rebels en bombastisch. Het verhaal dat hij over zijn vader vertelde, klopte op onderdelen niet. Jan had het hier en daar flink aangedikt. Maar hij wilde dat beeld in stand houden.”
...en het museum dat er nooit kwam
Cremer werd geboren en groeide op in Enschede, maar vertrok op zijn zestiende. De verhouding tussen Jan en zijn geboortestad is altijd een moeilijke geweest. Het provinciale Enschede begreep de vrijgevochten Enschedeër niet. Toen de stad na de vuurwerkramp in het Balengebouw op Roombeek een Cremer-museum wilde vestigen, leek het goed te komen.
Jan sorteerde er al vast op voor tijdens de Twente Biënnale van 2013, toen hij met zeven kunstenaars alvast een expositie in het gebouw inrichtte. In zijn rebelse geest, uiteraard.
Uiteindelijk werd dat plan te duur gevonden en zette de stad de ambitie niet door. “Dat het niet doorging, heeft hij de Enschedese bestuurders hoogst kwalijk genomen”, weet Siemerink. “Hij wilde dat heel graag en is er lang mee bezig geweest.”
