Unaniem aangenomen motie: het dossier over de zaak Ardesch kan bijna dicht, maar er zijn nog drie stappen te zetten

De motie werd ingediend door D66, de PVV, GroenLinks, de SP en Enschede Anders. De voltallige raad stemde in met een drievoudige opdracht aan het college: het gemeentelijke archief moet op orde worden gebracht, Ardesch moet een passende compensatie krijgen en het moet duidelijk worden hoe het zo ver heeft kunnen komen. De aanvankelijke tekst voor de motie was scherper van toon, maar is na overleg tussen de indieners en collega-fracties aangepast zodat dat alle partijen er mee konden leven.

Drie stappen te zetten

Initiatiefnemer van de motie, D66’er Gertjan Tillema, zei blij te zijn met de zelfreflectie die wethouder Jeroen Diepemaat en het college toonden in reacties op een beperkt onderzoek van Saxion naar de kwestie, eerder dit jaar. “Dat effent de weg om eindelijk een streep onder dit langslepende dossier te kunnen zetten. Maar om dat ook echt te kunnen doen, zullen er nog drie laatste stappen gezet moeten worden. Die heb ik verwoord in een motie.”

Een archief dat niet op orde is

Het gemeentelijke archief is al jaren een punt van zorg. Onder meer de Enschedese Rekenkamer en de klachtencommissaris hebben er in rapportages meermaals op gewezen dat het te vaak te moeilijk blijkt om stukken boven water te krijgen. Dat raakt ook goede informatievoorziening aan inwoners en de gemeenteraad. Zonder juiste informatie kunnen burgers hun recht niet halen en raadsleden de macht niet controleren. Gemeenten zijn dan ook, net als alle overheden, wettelijk verplicht om correct en toegankelijk te archiveren.

In de zaak Ardesch is meermaals aangevoerd dat informatie niet goed werd verstrekt omdat het archief niet op orde zou zijn. Eerder dit jaar leverde Saxion-lector Willeke Slingerland het rapport op van een klein onderzoek naar twee episodes uit het verhaal van de Enschedese klokkenluider, waarin moeizame aanlevering van documenten een belangrijk kritiekpunt was. De oorzaak daarvoor zou gebrekkige archivering zijn. Saillant is alleen dat tientallen documenten die al veel eerder waren vrijgegeven - bij Woo-verzoeken en in antwoord op raadsvragen - niet aan Saxion werden geleverd.

Dat onderzoek van Saxion was dan ook gemankeerd. De stukken die een helder antwoord op de onderzoeksvragen hadden kunnen geven, heeft Slingerland niet mee kunnen nemen.

Een nieuwe schikking met Ardesch

Ardesch werd op gefingeerde gronden voor de rechter gesleept. Daartoe werd onder meer eind 2016 een lopende betalingsregeling met hem stopgezet. Op een moment dat de ondernemer duizend euro per week afloste en per saldo nog vierduizend euro uit had staan. De gemeente claimde destijds 32.000 euro van hem. Hij zou een wanbetaler zijn.

In latere pogingen om alsnog te schikken, heeft de gemeente altijd het standpunt ingenomen dat er terecht tegen Ardesch is geprocedeerd. Daar gaat de gemeenteraad nu niet meer in mee. Het college moet opnieuw met de klokkenluider om tafel, maar dan met een ander uitgangspunt: de rechtsgang was onterecht.

Dat maakt uit. De problemen tussen Ardesch en de gemeente ontstonden eind 2016. In 2017 stapte Enschede naar de rechter, die in 2019 uitspraak deed en Ardesch op alle geschilpunten in het gelijk stelde. De ondernemer en klokkenluider, die het al moeilijk had om het hoofd boven water te houden, was daarna financieel uitgekleed. De strijd om gerechtigheid daarna had zijn weerslag op zijn fysieke en mentale gezondheid. Dat belemmerde voorzetting van bedrijfsactiviteiten.

Het was GroenLinks-voorman Bart Peeters Weem die voorstelde om bij de vaststelling van een nieuw schikkingsvoorstel dan ook een externe adviseur in de arm te nemen.

Een traject om herhaling te voorkomen

Het derde punt uit de aangenomen motie is wellicht het meest heikel: het college moet, in nauw overleg met de raad, een ‘traject opstarten om boven tafel te krijgen hoe de ogenschijnlijk systematische handelswijze van te weinig kritisch vermogen werkt’. Met als doel herhaling in de toekomst te voorkomen.

In de aanvankelijke motie ontbrak dat ‘ogenschijnlijk’ en werd het college opgeroepen te erkennen dat er veel fout is gegaan in deze zaak en dat de raad bij herhaling op meerdere punten onjuist is geïnformeerd. Met diezelfde opdracht om te onderzoeken hoe dat kan. Dat was met name de grootste fractie in de raad, die van BurgerBelangen Enschede (BBE), te boud.

BBE- en coalitieleider Barry Overink zei maandagavond het ‘te veel’ aan fout beantwoorde vragen en gemaakte fouten in de inleiding van de motie niet helemaal te onderschrijven en vast te willen houden aan de lijn van eerdere schikkingspogingen met Ardesch. Dat er nog even gekeken wordt naar de redelijkheid van een nieuwe schikking is wat de BBE betreft akkoord. De fractie stemde wel in met de eindtekst van de motie.

De essentie blijft evenwel overeind, vond initiatiefnemer van de motie Tillema na afloop: kinken in de informatiekabel moeten worden opgespoord en rechtgetrokken.

Een streep eronder

Wethouder Jeroen Diepemaat (VVD), die het dossier overnam van partijgenoot en voorganger Jeroen Hatenboer, zei een aantal onderdelen van de motie heel goed te begrijpen, maar vond ook een aantal constateringen te hard. De stelling dat de rechtsgang tegen Ardesch geen grond had, is wat hem betreft bijvoorbeeld ‘niet helemaal terecht’.

Maar hij zei de hakken niet in het zand te willen zetten en bereid te zijn om opnieuw met Ardesch te kijken of er een streep onder het dossier gezet kan worden.