Gevaarlijk personeelstekort Omgevingsdienst Twente: 'Bij onvoldoende controles kans dat er meer geloosd wordt'

De Omgevingsdienst Twente had te weinig juristen, waardoor er minder handhavingscontroles zijn uitgevoerd. Bij de Omgevingsdienst IJsselland vertrokken ervaren toezichthouders. Daardoor werd maar 91 procent van de geplande uren geleverd.

Gevaar voor volksgezondheid

"Het is een vervelende situatie", zegt milieuchemicus Chiel Jonker van de Universiteit Utrecht. Volgens hem hebben controles van milieudiensten een afschrikkende werking. "De industrie mag bepaalde hoeveelheden stoffen lozen. Bij onvoldoende controles heb je kans dat er meer geloosd gaat worden."

Juist het tekort aan specialisten is volgens Jonker zorgwekkend. "Als je door onvoldoende kennis niet weet wat voor stoffen het zijn, kun je de risico's niet goed inschatten of weet je niet waar je extra op zou kunnen controleren."

Drinkwater

Die risico's gaan ook over stoffen die via het milieu in ons lichaam kunnen komen, waarschuwt hij. "Via het drinkwater en het eten van groente, fruit en dierlijke producten, waaronder vis."

'Periodieke controles niet allemaal uitgevoerd'

De Omgevingsdienst Twente leverde op het gebied van handhaving en toezicht minder dan gevraagd. De periodieke controles bij bedrijven zijn niet allemaal uitgevoerd. De omgevingsdienst doet er alles aan om deze controles in te halen, geeft directeur Jan Willem Strebus van Omgevingsdienst Twente aan.

Daarnaast werkt de omgevingsdienst risicogericht. Wat inhoudt dat grote bedrijven, waar overtredingen grote gevolgen hebben voor de omgeving, wel worden gecontroleerd. Dit zorgt er volgens hem voor dat 'het risico dat je loopt niet enorm hoog is' en dat dit niet tot grote schade leidt. Omgevingsdienst IJsselland hanteert dezelfde werkwijze: zij leggen 'vanuit toezicht de prioriteit bij de bedrijven waar de grootste milieurisico’s aanwezig zijn'.

Achterstanden

Provincies en gemeenten zijn wettelijk verplicht regels te maken om de kwaliteit van hun werk te waarborgen. Het gaat dan over opleidingsniveau, werkervaring van medewerkers en hoe vaak bepaalde werkzaamheden uitgevoerd worden.

Interne opleidingen

De omgevingsdiensten IJsselland en Twente leiden mensen intern op. Dit doen ze om de personeelstekorten terug te dringen en specialistische kennis in huis te houden. De ervaren medewerkers dragen hun specialistische kennis over aan deze trainees. Naast zo'n zogenoemd 'traineeship' proberen de omgevingsdiensten op verschillende manieren nieuwe medewerkers aan te trekken, bijvoorbeeld met een bedrijfsfilm en recruitment.

'Hoge werkvoorraad'

Deze inspanningen hebben ertoe geleid dat er veel nieuwe medewerkers in dienst zijn getreden. Desondanks staat in de jaarverslagen dat niet alle posities zijn ingevuld en de werkvoorraad nog niet volledig is ingehaald. Bij de Omgevingsdienst IJsselland zijn 'de achterstanden nog onvoldoende ingelopen'. En Omgevingsdienst Twente vermeldt dat er 'een structureel hoge werkvoorraad is'.

Waarschuwing

De directeur van Omgevingsdienst Twente waarschuwt: "Als je dit incidenteel doet kan dat, maar het moet niet structureel de situatie zijn. Met de middelen die we hadden, hebben we kunnen doen wat we moesten doen, maar het was wel mager."

Versnippering diensten

De omgevingsdienst verwacht dit jaar de taken op niveau te kunnen uitvoeren, doordat de begroting is opgehoogd. Dit gebeurde nadat ze onderzoek lieten doen naar het minimale niveau van wat de omgevingsdienst moet uitvoeren. "Wij liepen er tegenaan dat de gemeenten minder capaciteit hadden ingebracht dan noodzakelijk was voor de omvang van het bedrijvenbestand."

Ondergrens

In 2021 schreef een commissie onder leiding van VVD-prominent Jozias van Aartsen een kritisch rapport over de kwaliteit van de omgevingsdiensten. Van Aartsen herkent de conclusies uit het onderzoek van de regionale omroepen en de NOS, en wijt de tekorten onder meer aan de versnippering van de diensten. "Er zijn nu te veel omgevingsdiensten om overal voldoende specialisten in dienst te hebben", zegt hij. "We hebben geadviseerd om een ondergrens te hanteren voor de omvang van een omgevingsdienst."

Interne scholing

Koepelorganisatie Omgevingsdienst NL wil ondanks herhaalde verzoeken niet reageren op concrete vragen van de regionale omroepen en de NOS. In een algemeen statement laat de koepel weten dat men 'constateert uit de verhalen van de leden dat het in deze tijd minder makkelijk is om gekwalificeerde, specialistische medewerkers te vinden. Soms duurt het invullen van vacatures langer dan gewenst'.

1Twente

Vorig jaar schreef 1Twente al over het personeelstekort bij Omgevingsdienst Twente. Die dienst was in 2022 miljoenen euro's meer kwijt aan extern ingehuurd personeel. Dat bleekt toen uit de jaarrekening van het overheidsbedrijf. In 2022 werd 2,1 miljoen euro meer besteed dan begroot op de inhuur van externe mensen. Toen speelde het personeelsgebrek al.

Dat geldt dus voor veel van deze diensten. De omgevingsdiensten proberen dit probleem vooralsnog op te lossen door intern mensen op te leiden, zegt de koepelorganisatie verder: "Omgevingsdienst NL investeert met de ODNL-academie in opleiding en training. De omgevingsdiensten zien het belang en investeren in collega's en het zelf opleiden van nieuwe medewerkers."