Dankzij slavenarbeid werd Twente een florerende textielregio; Tukkers gezocht die zwarte bladzijde verwerken tot mega-wandkleed
Een boek over het Overijsselse slavernijverleden was er al. Maar wie leest er anno 2024 nog boeken, zou je cynisch kunnen vragen. De Overijsselacademie wacht het antwoord niet af en komt met een project dat de tongen letterlijk moet losmaken: elke inwoner van de provincie wordt uitgenodigd om mee te borduren, quilten of tuften aan een 35 meter lang wandkleed. En tijdens dat werk gaan deze handwerkers met elkaar in gesprek over het onderwerp. Dat in elk geval hoopt Marco Krijnsen te bewerkstelligen.
De Hengeloër is als historicus in dienst bij de Overijsselacademie en maakt zich sterk voor het bijzondere wandkleed. Het doek verbeeldt de 25 verhalen uit het boek 'Overijssel en Slavernij', dat vorig jaar verscheen en waaraan Krijnsen meewerkte: "Die verhalen schetsen een helder beeld van de banden van Overijssel met de slavernij."
De Hengelose historicus wist tot voor kort ook niet hoe slavernij was verweven met de Oost-Nederlandse geschiedenis: "We dachten bij slavernij in Nederland altijd aan de VOC, aan Amsterdam en aan de grachtenpanden, die gebouwd zijn met geld verdiend in de slavenhandel. Maar ook veel Overijsselaren verdienden hiermee hun geld. Zo bezaten ze bijvoorbeeld plantages."
Balengebouw
Krijnsen doet zijn verhaal achter de microfoon van 1Twente, het mediabedrijf dat zetelt in het Balengebouw in Roombeek, Enschede. "De naam zegt het al. Hier werden de katoenbalen opgeslagen, voordat het gebruikt werd door de textielfabrieken in de stad. De katoen kwam van Amerikaanse plantages, die draaiden op slavenarbeid."
Andere tijden
In 1876 vierde de Almelose firma Scholten haar 25-jarig bestaan en toen leek het de directeur leuk om een optocht te houden, die het hele proces van katoenplukken tot kledingconfectie uitbeeldde. Waarbij een deel van het blanke personeel als een soort zwarte piet werd geschminkt, om zo de tot slaaf gemaakte plantagearbeiders uit te beelden. Toen was de slavernij net een paar jaar afgeschaft.
Nog zo'n Twentse link met deze zwarte bladzijde uit onze geschiedenis: 1Twente maakte vorig jaar een portret van de eerste gekleurde burgemeester van Nederland, Adolf Willem Storm van ’s Gravesande. Zijn vader was een Nederlandse plantagehouder, zijn moeder was een tot slaaf gemaakte vrouw, Lumea genaamd. Adolf Willem was eind 19e eeuw liefst 34 jaar burgemeester van Lonneker.
Het ontwerp voor het wandkleed - van de hand van kunstenaar Amber Hyacinth, net als Krijnsen woonachtig in Hengelo - is geïnspireerd op de 25 verhalen uit het genoemde boek. De Overijsselacademie zoekt nu naar mensen die mee willen helpen het ontwerp tot leven te wekken. "We willen het bewustzijn over ons gezamenlijke verleden vergroten door zoveel mogelijk mensen samen aan het werk te zetten. Maar dat gebeurt natuurlijk geheel vrijwillig."
Nazaten van tot slaaf gemaakten
Op 14 september wordt er aan de klus begonnen in de Museumfabriek in Enschede. "Iedereen is welkom. Ook als je niet kunt handwerken: dan word je geholpen. We hopen dat mensen tijdens het werk met elkaar in gesprek komen. We nodigen nazaten van tot slaaf gemaakten uit, maar ook deskundigen over het onderwerp. We willen zo een brug slaan tussen mensen met verschillende achtergronden. De Hengelose cabaretier Jeffrey Spalburg brengt momenteel de Keti Koti Conference in het hele land op de planken. Hij heeft ook toegezegd mee te werken."
Waarom is dit zo belangrijk? Het is immers al 150 jaar geleden dat de slavernij is afgeschaft. Krijnsen legt uit: "Dit doen we niet om schuldigen aan te wijzen. Wel om mensen dichterbij elkaar te brengen. Onbegrip en vijandigheid komen voort uit onwetendheid. Zodra mensen met elkaar in gesprek komen, gaan de harde kanten eraf en krijgen ze begrip voor elkaars standpunten. Dan wordt de relatie anders."
Lees verder onder de afbeelding.
Om aandacht te vragen voor dit wandkleed en om Keti Koti (de dag waarop herdacht wordt dat de slavernij werd afgeschaft, elk jaar op 1 juli) ook in Enschede op de kaart te zetten, stond Marco Krijnsen eind juni op de Motiemarkt in het stadhuis. Daar kunnen burgers jaarlijks ideeën onder de aandacht brengen van raadsleden. Die raadsleden kunnen vervolgens een voorstel (motie) opstellen, waarover de gemeenteraad kan stemmen. Krijnsen vroeg om 10.000 euro om Keti Koti in 2025 te kunnen vieren. Tot zijn teleurstelling stemde slechts 38% van de raadsleden voor deze motie.
Meehelpen?
Wil je meehelpen aan het doek, stuur dan een e-mail naar [email protected] met daarin je naam en eventueel de namen van personen die samen met jou mee willen doen. Geef ook aan wanneer je zou willen helpen, datum en tijdsblok (van 11 tot 13 uur of van 14 tot 16 uur).
Krijnsen, toen hij nog niet wist dat de motie zou stranden: "Ongeacht die uitslag, het wandkleed komt er. Op 14 september beginnen we in de Museumfabriek. Na 2,5 maand gaan we naar Zwolle, waar vanaf januari 2,5 maand aan het doek gewerkt wordt in het Academiehuis. Mensen kunnen ter plekke meehelpen, maar ook op locatie, bijvoorbeeld in het woonzorgcentrum waar ze wonen. Op 1 juli 2025, Keti Koti, moet het af zijn en dan zal het in Enschede worden tentoongesteld. Daarna moet het een plek krijgen in het Nationaal Slavernijmuseum in Amsterdam, samen met versies uit andere provincies. Als één gezamenlijk verhaal."
