Jonge vluchtelingen verbeelden 'thuis' bij expositie in Enschede: ‘Soms geeft het kippenvel’

De vijftien makers werden uitgekozen uit de totaal bijna vijfhonderd leerlingen die ISK in Enschede op dit moment telt. Ze komen uit Eritrea, Oekraïne, Somalië, China, Duitsland, Turkije, Iran, Syrië en Koerdistan.

“Dit zijn de kunsttalenten”, vertelt docent beeldende kunst Annina Romita over de selectie. “Je moet je voorstellen dat sommigen al jarenlang geen onderwijs meer hebben gehad. Dat ze zelfs geen schaar kunnen vasthouden.” Het raakt haar. “Voor ons is het heel vanzelfsprekend, omdat je als klein kind lekker naar school gaat. Voor hen dus niet.”

‘Raden wat er gebeurd is’

Sinds februari van dit jaar komen ze wekelijks bij Concordia. “We hadden nog nooit gewerkt met deze doelgroep”, zegt educationeel medewerker Debbie Voerman. Het project is wat haar betreft al geslaagd. “Het heeft ze zelfvertrouwen gegeven, ze praten meer.”

De leerlingen kregen er workshops en gastcolleges over kunst en spraken over het thema ‘wat is thuis?’. Ook bezochten ze Rijksmuseum Twenthe en Drawing Centre Diepenheim. Ondertussen werkten ze aan hun eigen kunstwerken over het thema. “Dat is niet allemaal even luchtig”, zegt Voerman. “Ik vraag niet aan leerlingen wat er is gebeurd, waarom ze in Nederland zijn. Maar soms zie ik een bepaalde donkerheid in hun tekeningen, dan kan ik het wel raden. Dat geeft kippenvel.”

Het schuurt

De leerlingen bedachten het onderwerp zelf, vertelt docent Romita. Een mooi uitgangspunt volgens haar, misschien juist omdat het schuurt. “Wat is thuis nou eigenlijk?” Ook zij wordt aangegrepen als ze naar de scholieren en hun werken kijkt. “Omdat ik dan zie hoe bevoorrecht wij eigenlijk zijn hier. Wat het betekent wanneer je als jong kind, sommigen zijn hier helemaal alleen, huis en haard achterlaat. Niet wetend waar je terechtkomt.”

Op school en tijdens het kunstproject vinden ze een veilige basis. “Je ziet dat hun zelfvertrouwen enorm toeneemt. Ze krijgen een gevoel van eigenwaarde terug. Durven langzaam weer beetjes van zichzelf te laten zien.”

Badminton

De antwoorden op de centrale vraag zijn overigens niet allemaal even donker. Ja, voor een van de leerlingen is thuis ‘alleen op een kamer’, maar voor anderen ‘een gezin’, ‘koffie’ of ‘met een kat op de bank’. Voor Jayden (14) is het ‘badminton’. In China speelde hij iedere dag.

Hij helpt klasgenoot Zlata (14) uit Oekraïne met haar kunstwerk. Tijdens het project werden ze verliefd. In Enschede spelen ze samen badminton, twee keer per week. Ze schilderden een badmintonracket op een groot verzameldoek. Nu werken ze aan de houten lijst waarin Zlata haar eigen ideeën mag vormgeven, buiten het thema om. Daarop tekenen ze iets uit een spel. En hartjes.

De zee

Alessia (15) boetseert een boot. “Ik hou heel veel van water. Voor mij is thuis de zee.” Ze komt er niet vandaan. Sterker nog, ze is waarschijnlijk het dichtstbij huis van alle leerlingen. “Ik kom uit Gronau, maar vind het leuk om in Nederland naar school te gaan. Met een andere taal.” Ze is in haar nopjes met het kunstproject. “Ik vind het leuk om met mijn handen bezig te zijn. En dat we als groep veel samenwerken.”

Ze laat een schilderij zien dat ze ook maakte. Ook daarop – naast land met een huis en heel veel details – water. Wanneer ze naar de zee gaat verhuizen? “Eh, misschien over tien jaar. Eerst school afmaken.”

De scholieren geven samen met zeven professionele beeldend kunstenaars vorm aan de vraag ‘wat is thuis?’. De expositie, getiteld Kunstblikken, is nog te zien tot 15 september bij Concordia aan de Langestraat in Enschede.