Wel vakantie, geen geld voor een uitje: na 70 jaar is Jeugd-ViVa in Enschede nog altijd bittere noodzaak
Halverwege vorige eeuw kregen veel Enschedeërs voor het eerst vakantiedagen van hun werkgever. Toch bleef bijna de helft thuis. Er was simpelweg geen geld om erop uit te gaan. Voor hen - ook voor volwassenen - startte de gemeente in 1954 met feestweken in eigen stad, onder het motto ‘Viert Vacantie’. Zeventig jaar later is de Jeugd-ViVa, met gratis kinderactiviteiten in heel Enschede, nog onverminderd hard nodig. De organisatie denkt zelfs aan een terugkeer naar de oorsprong.
Een groots opgezet vakantieplan, zo wordt de allereerste Vi-Va genoemd in de Tubantia van 24 juli 1954. Het artikel beschrijft alleen al de opening als een soort volksfeest, met een veelbekeken muzikale mars van de (Oude) Markt naar het Van Heekpark. Daar volgden optredens en toespraken. Duizenden waren getuige.
‘Mensen-met-vakantie’
De oplettende lezer ziet dat het woord ‘jeugd’ dan nog niet in de naam zit. Tegenwoordig zijn de activiteiten gericht op kinderen in de basisschoolleeftijd, maar in eerste instantie was het evenement nog voor hele gezinnen.
Vakantiebesteding is in die tijd namelijk een probleem geworden, vertelt toenmalig wethouder Bout in zijn speech voor het openingsfeest. Waar in 1940 nog maar zo’n 250.000 Nederlanders gegarandeerd vakantie kregen, zijn dat er veertien jaar later tien keer zoveel. Van deze ‘mensen-met-vakantie’, zoals de krant ze noemt, blijft in Enschede bijna de helft thuis.
Om vermaak voor thuisblijvers te organiseren, roept burgemeester Van Veen daarom een ‘comité voor vakantiebesteding’ in het leven, aangevoerd door Bout. Dat leidt uiteindelijk tot de organisatie van de feestweken, onder het motto ‘Viert Vacantie’, afgekort Vi-Va.
Experiment geslaagd
Over die allereerste editie wordt nog gesproken van een ‘experiment’. Het succes daarvan kan moeilijk worden betwist, nu de feestweken zeventig jaar na dato nog altijd gehouden worden.
6 weken, 23 locaties
Jeugd-ViVa anno 2024 betekent de hele zomervakantie gratis kinderactiviteiten verspreid over 23 locaties in heel Enschede. Per plek kunnen kinderen zich vier of vijf dagen achtereen vermaken met kunst en cultuur, sport, koken, techniek en een springkussen. Zo zijn er zes weken lang feestweken verdeeld over de stad.
Hoewel de opzet wel veranderde door de decennia heen. “In de jaren zeventig was er voor de oudere jeugd een centraal evenement in de Diekmanhal met zo’n dertig kramen”, herinnert Marcel van Gunst zich. Hij werkt nu voor Stichting Enschedese Speeltuinen, die de Jeugd-ViVa organiseert. De jongeren konden er bijvoorbeeld hutten bouwen of aan auto’s sleutelen. “Mijn vader stond als vrijwilliger bij het dammen. Ik heb er hele warme herinneringen aan.” Van Gunst liep er als 12-jarige rond om verslag te maken voor de allereerste ‘Viva-krant’. Een deel van zijn verhaal verscheen zelfs in Tubantia.
Tegelijkertijd waren er kleinere feestjes bij speeltuinen verdeeld over de stad, zoals nu. Eén van de bezoekers in die tijd is de kleine Arjan Kampman. “Ik ging naar speeltuin De Wester of Het Heelal in Twekkelerveld. Toen ik ouder was naar de Diekmanhal. We bouwden enorme hutten. Het was fantastisch.”
Nog steeds nodig
In 2024 is Kampman opnieuw bij de Jeugd-ViVa, maar ditmaal om als wethouder het kinderfestival te openen waarmee het evenement de zeventigste verjaardag viert. “Ook nu zijn er nog 15.000 gezinnen in Enschede waar minimaal geld verdiend wordt”, duidt hij de noodzaak die er nog altijd is. “Daarin wonen meer dan 5.500 kinderen. De kans dat zij op vakantie gaan is erg klein. Fantastisch dat ze dan hier kunnen spelen.”
Vijf extra kinderfestivals
Om het jubileum te vieren, worden – boven op de gebruikelijke activiteiten - vijf kleinschalige kinderfestivals georganiseerd. De feestjes duren drie uur lang met muziek, activiteiten en eten, aangekleed in jungle-thema. Het eerste kinderfestival was deze woensdag van 11:00 – 14:00 uur bij speeltuin Robinia in Pathmos, komende weken volgen andere stadsdelen.
Hij benadrukt dat er ook kinderen bij zijn die wel op vakantie kunnen, maar in de andere weken komen spelen. Toch is die armoede is de reden dat Jeugd-ViVa vier jaar geleden besloot helemaal gratis te worden. “Tot dan toe kostte het 1 euro per deelnemer per dag en soms nog 1 euro voor de lunch”, legt coördinator Daniëlle Rekers uit. “Als je dan een gezin van vier hebt, gaat het soms bijna om het weekbudget. En we mogen niet uit het oog verliezen waardoor het is ontstaan.” De verandering maakt verschil, zo blijkt. “Ik weet nog dat een meisje dat eerste jaar zei: ‘Nu mag ik eindelijk de hele week komen.’”
Terug naar de oorsprong
Er gaat meer veranderen, als het aan Rekers ligt. “We hebben dit jaar overwogen om het weer voor alle doelgroepen te organiseren. Ook voor jongeren en volwassenen, en voor de ouderen die eenzaam zijn. Dus eigenlijk terug naar de oorsprong. Dat kost energie en organisatie, maar dat is nog steeds onze intentie.” Zo wordt de Vi-Va misschien wel weer als in de begindagen: vakantiebesteding voor iedereen.
