Oproep om te vergeven bij Indië-herdenking in Enschede: ‘Geen mens vecht voor de slechte zaak’
“Kennis is de vriend van vrede, onwetendheid is de vriend van oorlog.” Het is een van de oneliners tijdens de Indië-herdenking in Enschede deze donderdag. Eentje die de reden voor de jaarlijkse bijeenkomst misschien wel het best samenvat. Anders gezegd was de boodschap bij het monument in het Blijdensteinpark vooral: we moeten elkaar begrijpen om samen verder te kunnen.
Zo’n 250 bezoekers zijn donderdag bij de plechtigheid, precies 79 jaar nadat Japan zich gewonnen geeft in de Tweede Wereldoorlog. De herdenking gaat in de kern over het leed in Nederlands-Indië onder de Japanse bezetting in die oorlog, over de pijn van de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd die erop volgde en over de littekens die de nasleep daarvan met zich mee heeft gebracht.
Het is zonnig. Gelukkig maar, want de bijeenkomst is – anders dan voorgaande jaren – voornamelijk in de open lucht. De Twentse politiekapel speelt muziek. De vlag wordt halfstok gehesen, er zijn toespraken, optredens en er worden kransen gelegd door bestuurders en organisaties uit de hele regio.
‘Ze waren geen slechte mensen’
De eerdergenoemde oneliner wordt uitgesproken door Sie Dhian Ho. Hij werd in 1934 geboren in Nederlands-Indië en behoorde er tot een Chinese minderheid. In zijn toespraak vertelt de 90-jarige Sie, inmiddels Hengeloër, hoe zijn vrouw een Jappenkamp overleefde en over hoe zijn oudooms nooit meer terugkeerden nadat zij door Japanners werden opgepakt voor een verzetsdaad.
Lees verder onder de afbeelding.
En toch: hoewel hij iedereen bedankt die heeft gevochten tegen die bezetter, is zijn uiteindelijke boodschap een van verzoening. “Het Japanse leger, maar ook de Duitsers, werden geïndoctrineerd en opgefokt tot vechtmachines die dachten dat ze voor de goede zaak streden. Geen mens vecht voor de slechte zaak.”
Sie roept op tot vergeving. “We moeten hun spijtbetuiging aanvaarden. De zaak van alle kanten bekijken.” Ze wisten niet beter, zegt hij. “Kennis is de vriend van vrede, onwetendheid is de vriend van oorlog. We moeten de onwetendheid van Japanse en Duitse soldaten begrijpen. Ze waren geen slechte mensen. We moeten samen verder.”
Tegen wil en dank
Die boodschap vond Roelof Bleker indrukwekkend, zegt hij tegen 1Twente na de herdenking. De burgemeester van Enschede steekt daarbij mede hand in ‘eigen boezem’. Hij benoemt de rol van Nederland, dat na de bevrijding van het Japanse juk de kolonie – ooit gesticht door de VOC voor de specerijenhandel - zelf weer in handen wilde nemen. Terwijl de Indonesische Soekarno en de zijnen streden voor onafhankelijk. Bij die oorlog vielen nog eens bijna honderdduizend slachtoffers, vooral aan niet-Nederlandse zijde.
De dreiging van de Indonesische onafhankelijkheidsstrijders was niet alleen gericht op Nederland, maar op vrijwel iedereen die (deels) Nederlands bloed had of ervan verdacht werd Nederland-gezind te zijn geweest. Er kwam een vluchtelingenstroom op gang die in totaal bijna 400.000 mensen uit Nederlands-Indië naar Nederland bracht. Ook daarin liet Nederland te wensen over, reflecteert Bleker. “Zij zijn hier destijds niet goed ontvangen, om het zachtjes uit te drukken.”
Lees verder onder de afbeelding.
Tegen wil en dank naar een land ver van het eigen bed, met een kil ontvangst. Dat is de algemene familiegeschiedenis van de inmiddels twee miljoen Nederlanders met een Indische achtergrond. Maar daarbinnen heeft ieder weer zijn eigen verhaal. Daarover gaat het tijdens de Indië-herdenking. "De eerste generatie heeft zich vaak stilgehouden, mensen hebben het ook hun eigen kinderen vaak niet verteld", zegt Bleker. "Het raakt me dat er hier nu wel over gesproken wordt."
Voor de Enschedese burgemeester betekent dat meer dan alleen terugkijken, stelt hij in zijn eigen speech tijdens de bijeenkomst. “Het is erkennen. Van het leed van allen die de tijd daar meemaakten. Erkennen dat hun verhalen en trauma’s ertoe doen. Erkennen dat het onlosmakelijk onderdeel is van onze gezamenlijke geschiedenis.”
Familie Belvroy
Eén van de verhalen is dat van de gebroeders Belvroy, die we treffen als bezoeker bij de herdenking. Hun vader was technicus bij een bedrijf in Nederlands-Indië, waar hij met zijn Indische achtergrond een geschikte schakel vormde tussen de Nederlandse bedrijfsleiding en de Indonesische werknemers.
Tijdens de Japanse bezetting werd hij als krijgsgevangene tewerkgesteld in verschillende kampen. Hij overleefde. Na de oorlog werd hij door Nederland ingezet in het KNIL om te vechten tegen de Indonesiërs in hun onafhankelijkheidsstrijd, terwijl hij hen nog als broeders beschouwde.
Het geweld tegen en doden van hen bezorgde hem zoveel wroeging, dat hij in 1948 besloot weer zijn burgerbestaan op te pakken. De werkomstandigheden werden medio jaren vijftig echter te moeilijk. Hij emigreerde met vrouw en kinderen naar Nederland en ging werken bij Stork in Hengelo.
Het was mede door toedoen van vader en moeder Belvroy dat in 1960 het allereerste Indië-monument in Nederland werd geplaatst. In het Enschedese Blijdensteinpark.
Gerelateerd
