Almelo maakte zich op voor documentaire DHLOMO, landgenoot van Steve Mokone

Het verhaal over de tweede Zuid-Afrikaanse profvoetballer na Steve Mokone in de Nederlandse competitie bij Heracles, is in première gegaan. In opdracht van ESPN verfilmde Heracles TV het kleurrijke levensverhaal van de ‘man of many talents’ die in 1958 het apartheidsregiem in Zuid-Afrika ontvluchtte om voor Heracles in Almelo te gaan voetballen. Om uiteindelijk, na zijn sportcarrière, als zwarte Tukker zijn thuis te vinden in Twente.

Veelzijdig talent

Het is 11 november 1958 als Darius Mfana Temba Dhlomo naar Almelo komt. Heracles haalt een veelzijdig talent binnen op aangeven van landgenoot Steve Mokone. De ‘Zwarte Meteoor’ kwam een jaar eerder al naar Almelo. Dhlomo was profvoetballer, bokser, jazz-zanger, jeugdwerker, gemeenteraadslid, maar bovenal ras-optimist. Een man die besloot dat het gemeenschappelijke tussen mensen belangrijker is dan de verschillen.

Worstelingen en dromen

De documentaire laat zien hoe Darius als jongen in Zuid-Afrika de Apartheid aan den lijve ervaart. Hoe hij daar besluit om voetballer én bokser te worden. Hoe hij Nelson Mandela leert kennen en hoe hij, nog groen als gras, de oversteek maakt om samen met Mokone in Almelo te gaan voetballen en het verschil te maken. Hoe hij zich thuis voelde op het veld bij Heracles, Vitesse, HVV Tubantia en de Enschedese Boys. En hoe hij in Enschede de liefde en een rol als gemeenteraadslid vindt. De kijker beleeft de groei, de worstelingen en de dromen van een nog onbekende legende die zich hier door de nuchtere gastvrijheid van de Tukker altijd thuis heeft gevoeld.

Het levensverhaal van Darius Dhlomo wordt verteld met oude beeldfragmenten en gesprekken met mensen, die hem van dichtbij tot heel dichtbij hebben meegemaakt. Boudewijn Koops, destijds artistiek leider van het muziektheaterspektakel DHLOMO, spreekt Ben Siemerink (biograaf van Darius Dhlomo), Arend Steunenberg (oud-doelman van Heracles en vriend van Darius), Daniël Kolf (die de rol van Darius speelt in het muziektheaterspektakel DHLOMO) en dochter Nandi.

Gepassioneerd muzikant en zanger

In die gesprekken wordt een soms ontroerend beeld geschetst van de mens achter de man van veel talenten. Darius was, behalve voetballer en bokser, ook een gepassioneerd jazzzanger en -muzikant, opbouwwerker, gemeenteraadslid voor de PvdA in Enschede en vanuit Nederland actief in de antiapartheidsbeweging. Dat laatste deed hij op geheel eigen wijze.

Zo maakt Darius al in 1965 wanneer hij inmiddels is gestopt met voetballen, in een buurthuis in Hengelo z’n opwachting als ‘Zwarte Klaas’. Met in zijn kielzog twee ‘Witte Pieten’. Met deze ludieke actie, die hij later op verschillende plaatsen in het land en ook voor de televisie herhaalt, is Darius Dhlomo de eerste echte zwarte Sinterklaas in Nederland.

In interviews, opiniestukken en ook in talkshows op tv spreekt Darius zich klip en klaar uit tegen racisme in het algemeen en tegen apartheid in het bijzonder. In die zin is hij volgens zijn biograaf Ben Siemerink, zeker in deze gepolariseerde tijden, nog altijd een rolmodel. “In deze tijden van polarisatie is er behoefte aan een soort Darius. Iemand, die mensen verbindt.”

Onvrijwillige ballingschap

Zijn niet aflatende strijd tegen de apartheid in Zuid-Afrika, plus zijn huwelijk met een wit Twents meisje zorgt er voor dat Darius Dhlomo, vanwege de daar geldende apartheidswetten, bijna 35 jaar lang niet terug kan naar zijn geboorteland. Pas nadat Nelson Mandela is vrijgelaten, gloort er hoop op terugkeer. Als er in 1991 algehele amnestie is verleend aan alle tegenstanders van het apartheidsregime in binnen- en buitenland, komt er ook voor Darius een einde aan zijn onvrijwillige ‘ballingschap’. Hij keert in 1992 met hooggestemde verwachtingen terug naar zijn geboorteland.

Maar nog tijdens de emotionele trip, waarbij hij als sportheld en verloren zoon wordt onthaald, dringt het besef door bij Darius dat een definitieve terugkeer er niet in zit. Hij treft niet alleen een totaal veranderd land en volk aan, ook hij zelf is veranderd. Verwesterd, vernederlandst. Teveel een Tukker geworden, zelfs. 'Een zwarte Tukker', zoals hij zelf zegt. Een die met trots het zwart-wit van Heracles droeg.

Als Darius Dhlomo in 2015 overlijdt keert hij, op zijn uitdrukkelijke laatste wens, toch nog definitief terug naar Zuid-Afrika. Na een imponerende afscheidsceremonie, met de allure van een staatsbegrafenis, wordt een deel van zijn as bijgezet in het graf van zijn zus op een begraafplaats in een voorstad van Durban. Een klein deel van zijn as blijft in zijn tweede vaderland, Nederland, bij zijn dochters.

Nandi: “Ik heb een tattoo van mijn vader, dat is heel persoonlijk, een zeepaardje, maar dat is tussen ons, dat vertel ik niet. Eén ding weet ik zeker, mijn vader is altijd nog bij me en dat is het belangrijkst” Postuum wordt Darius ook nog een hoge presidentiële onderscheiding toegekend, voor zijn verdiensten op het gebied van sport en cultuur in Zuid-Afrika.