In Enschede heeft vrijwel elke koe- en schapenhouder te maken met blauwtong: 'Je moet ze veel liefde geven'

Medio juni is in Gelderland het eerste geval van blauwtong (serotype 3) in 2024 bevestigd. En sindsdien gaat het hard. Het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur publiceert elke maandag en donderdag een kaart met de laatste stand van zaken. Het virus dat door knutten (kleine mugjes) wordt verspreid is inmiddels op bijna 3.800 locaties officieel vastgesteld, waarvan ongeveer 450 in Twente en 15 in Enschede. Maar in de realiteit wordt er op veel plekken geen officiële test gedaan, omdat klinisch al duidelijk is dat het om blauwtong gaat. "Eigenlijk heeft elke koeien- of schapenhouder in en om Enschede hier wel mee te maken", aldus Rosalie Brinke van Dierenartsenpraktijk Enschede Boekelo.

Hart onder de riem

Deze week bracht wethouder Niels van den Berg een bezoek aan enkele veehouders die zijn getroffen door blauwtong. Niet dat de gemeente - behalve bij de kinderboerderijen - een taak heeft op dat gebied, maar vooral om de verhalen van de boeren aan te horen en ze een hart onder de riem te steken. Zo kwam hij ook bij biologisch melkveebedrijf 'n Pol aan de Boekelerhofweg. Op het stuk grond in het buitengebied van Boekelo wordt al meer dan 150 jaar geboerd door de voorvaderen van Jenny Stokkers. Nu heeft ze er samen met haar echtgenoot Johan 60 melkkoeien. Daarvan hebben er al ruim 25 blauwtong opgelopen.

Ze blijven er nuchter onder en die instelling past ook wel bij Johan en Jenny Stokkers. Maar dat betekent zeker niet dat het ze niets doet. "We zijn bezorgd, natuurlijk", zegt Johan. "Vooral na de eerste besmettingen die we hadden, vorig jaar. En een zorg is ook hoe dit zich de komende jaren verder gaat ontwikkelen."

Dit jaar vallen de symptomen van de ziekte bij de koeien van Stokkers tot nu toe mee. Er zijn koeien met koorts en sommige 'dames' produceren wat minder melk dan anders. "En bij deze kan je op de snuit nog wat donkere plekken zien van het vervellen", wijst Johan naar koe nummer 16. Hij denkt dat het vroeg vaccineren van de dieren heeft geholpen bij het verminderen van de ziektesymptomen. "Vorig jaar (toen er nog geen vaccin was, red.) zagen we koeien met blaasjes en hadden we vroeggeboortes. Zolang ze maar blijven vreten, dan is het een goed teken."

Persoonlijke verzorging

Voor boeren is er dit jaar een keuze om herkauwers in te enten tegen het blauwtongvirus. Dierenarts Rosalie Brinke komt bij veel getroffen veehouders in het buitengebied. Ze ziet dat er bij ingeënte dieren relatief minder ernstige symptomen zijn. Maar dat betekent niet dat de dieren immuun zijn. Ze vertonen veelal nog steeds ziekteverschijnselen en gaan er zelfs nog aan dood. Met namen schapen lijken vatbaar. "Maar waar het eerder misschien om 80 procent van de ziektegevallen ging, lijkt het nu meer op 10 procent."

Bij zeer ernstige symptomen zoals kreupelheid, vochtophopingen in de longen, zweren in de bek en ontschoenen (het afsterven van de hoef) is het lijden soms zo groot, dat laten inslapen de enige weg is.

Wethouder Niels van den Berg was voorafgaand aan zijn werkbezoek in Boekelo bij een schapenhouder in de buurtschap Broekheurne. "Daar waren twee zieke lammetjes", beschrijft hij de situatie. "Ze kregen urenlang persoonlijke verzorging en werden met de hand gevoed. Maar voor een van de lammetjes lijkt het niet goed te komen. En dat is best heftig. Toen ik wegging dacht ik: dat werk zou ik niet kunnen doen", zegt hij tegen dierenarts Rosalie.

Tientallen schapen gestorven

Rosalie Brink heeft op dit moment haar handen vol aan het blauwtongvirus. Er komen regelmatig 'spoedjes' binnen, gevallen die direct aandacht nodig hebben. In de omgeving van Enschede alleen al moesten vele tientallen schapen worden ingeslapen, zegt ze. Een precieze schatting is niet te maken, maar ze weet dat het er veel zijn. "Alleen vandaag heb ik er al drie moeten laten inslapen." Bij koeien gaat het in deze gemeente om ongeveer tien dieren die zijn gestorven aan de gevolgen van het blauwtongvirus.

Brinke ziet dat het virus er inhakt bij de veehouders. Aan de ene kant is er het financiële aspect, omdat zieke dieren geld kosten of minder opleveren. Maar het emotionele aspect is minstens zo erg. "En daar mag best meer erkenning voor zijn", vindt ze. "Het gaat in reclamespotjes zo vaak over 'sloopmelk' en dergelijke. Maar veruit de meeste boeren zijn zo gehecht en betrokken bij hun vee... Ze hebben het beste met hun dieren voor."

Wat brengt de toekomst?

En dat geldt zeker bij het biologische melkveebedrijf 'n Pol. Jenny Stokkers is erg begaan met de koeien en kalfjes en weet wat er moet gebeuren als er een nieuwe besmetting met blauwtong is. "Vanaf dat moment gaat het om persoonlijke aandacht. Je moet de dieren dan veel liefde geven en het ze zo comfortabel mogelijk maken."

Daarmee lijkt de situatie in Boekelo in ieder geval onder controle, al houdt echtgenoot Johan zijn hart vast voor wat er nog komt. "In Zuid-Frankrijk gaat een nieuw virus rond", doelt hij op het tropische EHD-virus, dat ook door knutten wordt verspreid. "Dat virus komt steeds dichterbij. De hoop is dat vaccinaties helpen of dat de koeien immuniteit opbouwen."