Meerdere appartementen tegenover stadskantoor Enschede al opgekocht door gemeente

Het college van Enschede vestigde vorige maand het voorkeursrecht op de percelen in de zogeheten 'Driehoek-Noord', dat wordt omsloten door de Hengelosestraat, Deurningerstraat en Raiffeisenstraat. Maar navraag leert dat de gemeente in de maanden daarvoor al behoorlijk actief is geweest met het opkopen van vastgoed in het gebied. Niet alleen een gebouw van zorginstelling Mediant, maar ook meerdere appartementen in de oude flats tegenover het stadskantoor zijn inmiddels aangekocht.

Recht van eerste koop

Als een gemeente zelf een woningbouwproject wil ontwikkelen, maar volledig de regie wil houden en prijsopdrijving in het gebied wil voorkomen, kan er gekozen worden voor het inzetten van het voorkeursrecht. Dit betekent dat de gemeente het recht van eerste koop vergaart op de betreffende percelen en/of panden.

Het is één van de meest ingrijpende instrumenten die een gemeentebestuur op ruimtelijk gebied tot haar beschikking heeft. Maar het moet niet verward worden met onteigening. Als er voorkeursrecht op jouw perceel wordt gevestigd hoef je er geen afstand van te doen. Wel moet je, op het moment dát je wil verkopen, het perceel eerst aanbieden aan degene met het recht van eerste koop. In dit geval dus de gemeente.

In eigen hand houden

Het college van B&W wil van de stationsomgeving in Enschede een hippe en moderne plek maken. Kijk alleen maar naar de plannen voor de woontoren aan het Stationsplein, de herontwikkeling van de voormalige gaydisco 't Bölke en de bouw van studentenflat Pakhuiskwartier. En dat is nog maar een greep uit de plannen die samen Centrumkwadraat worden genoemd.

Vanuit het stadskantoor kijken ambtenaren uit over verouderde flats uit de beginjaren zestig, winkelpanden, een verdwaalde fabrikantenvilla, een grote parkeerplaats en wat zorginstellingen. Het is een allegaartje en dat moet veranderen, is de gedachte. Als je als gemeentebestuur een flinke vinger in de pap wil hebben, moet je de gronden en panden zelf in bezit hebben.

Maar zodra je bouwplannen gaat presenteren of pandeigenaren gaat benaderen, zingt het al snel rond dat er wat op stapel staat. Slimme beleggers en bouwbedrijven kunnen daar op inspringen, wat de huizenprijzen doet stijgen. Het gaat immers om gewilde bouwgrond, daar valt wat te halen. Vorig jaar gebeurde dat bijvoorbeeld bij het Wethouder Horstmanpark in Enschede-Noord, waar een bouwbedrijf een strategische positie verwierf in een toekomstig bouwplan van de gemeente.

Dertien jaar de tijd

In dit specifieke geval blijft het voorkeursrecht drie jaar van kracht. Binnen die tijd moet de gemeenteraad van Enschede een concreet plan voor de ontwikkeling in het gebied hebben vastgesteld. Zo'n plan is er nog niet, behalve dat er ruimte voor woningbouw en commerciële ruimte moet zijn.

Zodra er een omgevingsplan (voorheen bestemmingsplan) voor het gebied is opgesteld, kan het voorkeursrecht op de percelen met vijf jaar worden verlengd. En daarna nog eens met vijf jaar. Zo kan het zijn dat de 61 eigenaren in het gebied tot 2037 bij verkoop hun vastgoed eerst aan de gemeente moeten aanbieden.

Het college van B&W beseft zich dat dit een langdurig proces wordt. "Dat totale eigenaarschap over het gebied niet van vandaag op morgen gerealiseerd is lijkt evident", aldus een woordvoerder. "Maar ontwikkelingen als deze zijn van de lange adem."

Om de gewenste stappen te kunnen uitvoeren - namelijk sloop en nieuwbouw - moeten alle appartementen in drie complexen op de hoek Hengelosestraat/Deurningerstraat in eigen bezit zijn. Daarmee rijst wel de vraag hoe 'vrijwillig' de verkoop zal zijn in een scenario dat er nog enkele eigenaren over zijn en de tijd begint te dringen.

Tijdelijk verhuren

Hoe dan ook: nog voordat het voorkeursrecht van kracht was is de gemeente Enschede voortvarend begonnen met het opkopen van appartementen. "Een stuk of zes", zegt een gemeentewoordvoerder als er naar aantallen wordt gevraagd. "Het gaat om recente aankopen, al wel aangekocht, maar niet in alle gevallen al geleverd."

Via het Kadaster kan al snel van in ieder geval twee appartementen de aankoopsom worden teruggevonden. In maart kocht de gemeente Deurningerstraat 1-203 voor 150.000 euro, een paar duizend meer dan de vraagprijs. In juni werd voor het appartement op huisnummer 7-302 een bedrag van 220.000 euro betaald, terwijl het voor 249.000 euro te koop stond. De gemeenteraad hoefde voor deze aankopen geen toestemming te geven, die autonomie is eerder al uit handen gegeven.

Maar wat moet een gemeente met enkele appartementen? "Gedacht wordt om de verworven appartementen in de tijdelijkheid te verhuren, bijvoorbeeld via de woningcorporaties", aldus een woordvoerder. "Over het tijdelijk beheer en onderhoud maakt de gemeente eveneens afspraken met een corporatie." Overigens heeft corporatie Domijn al enkele appartementen in bezit.