Hengelose schrijver en conservatieve paus delen liefde voor gravin Mathilde: 'Zij was fantastisch!'

Dijkhuis, die z'n hele leven in het onderwijs werkte, vertelt het lachend tegen interviewer Ernst Bergboer van 1Twente. "Mathilde erft een lap grond van haar vader en gaat daar op dermate succesvolle wijze mee om dat zij uitgroeit tot de eerste vrouw van Europa, die daadwerkelijk politieke macht had. Dat vond ik een bijzonder fascinerend gegeven voor een boek."

Primeur

Over deze Mathilde verschenen tal van boeken, maar nog nooit eentje in het Nederlands. Dijkhuis' ruim 300 pagina's tellende boek ligt sinds enkele weken in de boekhandel. "In Nederland kennen we haar opmerkelijke levensverhaal nauwelijks. Hopelijk verandert dat door deze monografie."

Hoge Middeleeuwen

Mathilde leefde van 1046 tot 1115. Midden in de zogeheten 'Hoge Middeleeuwen', Dijkhuis' favoriete periode uit de geschiedenis: "Haar leven staat in het teken van de strijd die zij moet voeren om de enorme nalatenschap veilig te stellen die haar voorouders hebben opgebouwd in Noord- en Midden-Italië."

Zij moet het daarbij met name opnemen tegen de Duitse keizer Hendrik IV. "Haar bondgenoot in die strijd, paus Gregorius VII, is zelf ook verwikkeld in een oplopend conflict met de keizer. Gregorius en Mathilde zouden een meer dan vriendschappelijke relatie hebben gehad", lacht Dijkhuis. Destijds waren er de geruchten, maar eeuwen later bleken de vurige brieven die hij aan haar schreef bewaard gebleven in de pauselijke archieven.

Godfried met de Bult

Aan Mathildes bijzondere verhaal zit een Nederlands haakje. Op 23-jarige leeftijd trouwt Mathilde met Godfried III, de gebochelde zoon van Godfried II, de hertog van Lotharingen. Vandaar zijn bijnaam 'Godfried met de Bult'. Het is een verstandshuwelijk: ze trouwt alleen met hem om een erfopvolger op de wereld te kunnen zetten. Als dat kind al vroeg overlijdt, vlucht Mathilde terug naar Canossa, het familiekasteel in de Italiaanse Apennijnen.

Niet veel later komt Godfried op verschrikkelijke wijze om het leven in wat nu Nederland is. Gregor Dijkhuis: "Die moord staat bekend als de Vlaardingse Toiletmoord. Hij is vermoord op de wc van de toenmalige burcht in Vlaardingen. Zo'n toilet was destijds niets meer dan een uitsparing in de kasteelmuur, waardoor mensen hun uitwerpselen in de gracht lieten vallen. De moordenaar moet geweten hebben dat Godfried zijn behoefte wilde doen, want hij stak hem zonder pardon een lange ijzeren pook in z'n anus op het moment dat de hertog ging zitten."

Canossa

Dijkhuis hoefde niet naar Italië om onderzoek te doen, vertelt hij: "Tegenwoordig zijn alle archieven online te raadplegen." Wel is hij regelmatig in het land geweest: "Niet per se voor dit boek, maar omdat ik het een mooi land vind. Ik was op tal van plekken waar Mathilde geweest is, alleen niet in de burcht van Canossa, waar een belangrijke episode uit haar leven zich afspeelde."

Boetedoening

Hij doelt op de zogeheten 'Gang naar Canossa'. De Duitse keizer Hendrik IV gaat middenin de winter te voet de Alpen over om in Canossa in de Apennijnen boete te doen bij paus Gregorius VII. Gravin Mathilde is gastvrouw en bemiddelaar bij die boetedoening. Voor de keizer was het een beproeving, voor Mathilde een van de hoogtepunten in haar carrière: "Ze was geëmancipeerd avant la lettre. Ze hield zich moeiteloos staande tussen al die machtige mannen om haar heen."

Over de zogenaamde Hoge Middeleeuwen, de jaren 1000 tot 1300, schreef Dijkhuis al vier lijvige boeken. Voorlopig is het even mooi geweest, denkt de Hengeloër: "Maar als er een nieuw boek komt, zal dat gaan over de broers Godfried en Boudewijn van Bouillon, de aanvoerders van de allereerste kruistocht. En dan zit ik over twee jaar weer hier aan tafel", lacht hij.