Van de Enschedese kerken blijf je af: ze zijn nu allemaal beschermd
Het bestuur van de katholieke kerk Sint Jan aan de Haakbergerstraat kan het wel vergeten om het godshuis tegen elk aantrekkelijk bod te verkopen. De Sint Jan wordt een gemeentelijk monument en mag zeker niet worden gesloopt. Sterker: het exterieur mag niet worden aangetast. Daarmee wordt de deur dichtgegooid voor investeerders die bijvoorbeeld woningen op het grondstuk willen bouwen. In het voetspoor van de Sint Jan krijgen alle 33 gebedshuizen waarin nog actief wordt gekerkt een beschermde status.
“Wij gaan voor de hoogste opbrengst”, gaf vice-voorzitter Joop Hassink van het rk-kerkbestuur onlangs aan toen bekend werd dat de St Jan aan de eredienst wordt onttrokken en verkocht. Niet onlogisch, omdat er nogal wat aan de Jacobuskerk in hartje Enschede moet worden verspijkerd en het geld van de verkoop daaraan wordt besteed.
Minder geld door monumentenstatus?
Een streep door die rekening kan zijn dat de kerk aan de Haaksbergerstraat inmiddels is voorgedragen als gemeentelijk monument. Alleen al door die voordracht is de kerk zoals ie er nu uitziet beschermd. Vraag voor het kerkbestuur is of die status ervoor zorgt dat de kerk minder verkoopbaar wordt? Er in elk geval minder geld voor gevangen kan worden. Bestuurder Hassink laat zich daar nog niet over uit en wil evenmin vooruitlopen op een mogelijke bezwarenprocedure van zijn bestuur tegen de aanwijzing van de kerk als monument.
Bescherming
Behalve de Sint Jan heeft de gemeente alle 33 gebedshuizen in Enschede waarin geloofsactiviteiten plaatshebben een beschermde status gegeven. Achttien kerken kregen in het verleden al een andere bestemming en worden in de net uitgebrachte plaatselijke Gids voor het Religieus Erfgoed niet opgenomen. Die zijn volgens de samenstellers van de gids al afdoende beschermd.
Sluiting kerken
“De komende tientallen jaren gaan meer kerken sluiten. Het is een illusie te denken dat alles in de been wordt gehouden”, zegt Herman Groeneveld, projectleider van het historisch erfgoed van de gemeente Enschede. Dat is ook precies de reden waarom al die bijzondere gebouwen nauwgezet worden omschreven en beschermd.
Bijzondere bakens
‘In die wijken en dorpen, inclusief de binnenstad, vormen kerken en andere gebedshuizen bijzondere bakens, natuurlijke centra. Ze zijn dragers van cultuurhistorie en beeldbepalende elementen in een stads- of dorpsgezicht. En bovendien zijn ze sociaal van groot belang: in ontmoeting, bezinning en maatschappelijke hulp. Met hun zorgvuldig vormgegeven gebouwen en omgeving dragen ze bij aan de leefbaarheid’, staat in de gids.
Religieus erfgoed
Dat de gemeente werk maakt van de religieuze gebouwen met een cultuurhistorisch onderzoek, gesprekken met de geloofsgroepen over de panden en het samenstellen van de Gids voor het Religieus Erfgoed is te danken aan het besef dat de gebedshuizen belangrijke elementen in de stad, wijken en omringende dorpen zijn.
Gemeentelijk monument
Tot nu toe waren de Zuiderkerk, Sint Jan en de Verrijzeniskerk in de Wesselerbrink onbeschermd, maar er kwam uit het cultureel onderzoek naar voren dat ze na de besluitvorming door de gemeenteraad op de gemeentelijke monumentenlijst worden geplaatst. De Heilige Marcellinuskerk in Boekelo, de Noorderkerk aan de Lasondersingel en de Johanneskerk in Twekkelo hadden de lichtste bescherming, maar staan nu eveneens op de nominatie om een plek te krijgen op de lijst van gemeentelijke monumenten.
Karakteristiek gebouw
De Moskee aan de Tweede Emmastraat, Kapel uit Liefde in Lonneker, Hervormde kerk aan de Haaksbergstraat, Baptistenkerk aan de Hertmebrink, Baptistenkerk aan de Spechtstraat, Sint Kuryakos aan de Wesselerbrinklaan alsmede de kerk van het Apostolisch Genootschap aan de Burgemeester van Veenlaan hadden nog geen enkele bescherming tegen mogelijke slopers. Die zeven gebouwen zijn opgewaardeerd tot een ‘karakteristiek gebouw’ waardoor ze een planologische bescherming krijgen.
Makelpunt
Het is overigens niet dat er geen enkele mogelijkheid bestaat om over de toekomst van de kerken te praten. “Natuurlijk wel, we willen juist in gesprek met de kerkbesturen. Hebben dat ook al gedaan. We willen vooral op zoek naar een sociale bestemming als er onverhoopt een kerk leeg komt te staan.” Daarom stelt de gemeente een zogenaamd Makelpunt in om de ruimten optimaal te benutten. Een Makelpunt is een online platform waarop gemeentelijk vastgoed gevonden en gehuurd kan worden.
Geen suikeroom
Enschede investeert vooral in ondersteuning en hulp aan de kerkgenootschappen. Financiële steun blijft in principe achterwege. “Dat wordt heel ingewikkeld. We hebben geen grote zakken met geld en zijn ook geen suikeroom”, aldus Groenveld. Het gaat om het delen van kennis en om ondersteuning. “We denken aan een jaarlijkse bijeenkomst met kerkmensen die over de gebouwen gaan. Dat faciliteren wij en daar kunnen we bijvoorbeeld praten over herbestemming, verhuur en verduurzaming.”
