Enschede bereidt zich voor op megabezuiniging (maar de 'strijd' in Den Haag gaat door)
Het lijkt er nog niet op dat de Tweede Kamer bezuinigingen op het Gemeentefonds terugdraait. En dus wordt er in het stadhuis van Enschede gewerkt aan 'plan B'. Dat betekent onder meer de voorbereiding op de grootste bezuinigingsoperatie (minimaal 30 miljoen euro) in lange tijd, maar wellicht ook een juridische procedure tegen het Rijk als geldverstrekker.
Deze donderdag is de gemeentebegroting voor 2025 en de jaren daarna gepresenteerd. En die ziet er in grote lijnen hetzelfde uit als de blauwdruk (de zomernota) van afgelopen zomer. De kortingen op het Gemeentefonds, de belangrijkste inkomstenbron van een gemeente, zijn dus niet van tafel. En dat betekent ook dat 'dekkingsmaatregelen' om de begroting sluitend te maken - waarvan de 10 procent verhoging op de onroerendezaakbelasting de meest opvallende is - ook in stand blijven.
Drie diepe dalen
Vorige week waarschuwde financieel wethouder Marc Teutelink (BBE) in Den Haag nog Kamerleden voor het aankomende 'ravijnjaar' 2026, waarin de tekorten voor gemeenten zich opstapelen. "Eigenlijk is het een ravijn met drie diepe dalen", aldus Teutelink.
Een daarvan is een flinke bezuiniging op het Gemeentefonds door Kabinet Rutte IV, die slechts deels is teruggedraaid. Dan zijn er nog grote tekorten op het gebied van jeugdzorg, als gevolg van de toename van cliënten. En ten slotte stijgen de bedragen die worden uitgekeerd via het Gemeentefonds structureel minder hard dan de werkelijke inflatie (en dus de kosten van de bijbehorende gemeentelijke taken).
Het mag geen geld kosten
Teutelink kijkt tevreden terug op zijn inspraak in de Tweede Kamer. "Ik heb ons verhaal duidelijk gemaakt. Dat het de volgende keer, als het Rijk weer taken bij gemeenten wil beleggen, stil blijft."
Maar in het rondetafelgesprek waar Teutelink insprak, vroegen kabinetspartijen vooral naar oplossingen die het Rijk 'geen geld kosten'. En dat lijkt onmogelijk: óf er moet meer geld naar gemeenten, óf het Rijk neemt taken en dus ook de rekening over van gemeenten.
"Het versoepelen van de regels zou ook kunnen helpen", aldus Ralph Meijers, de 'financieel directeur' bij de gemeente Enschede. "Door bijvoorbeeld het abonnementstarief (vaste eigen bijdrage, red.) voor huishoudelijke hulp aan gemeenten over te laten." Een gemeente krijgt zo meer beleidsvrijheid, maar het Rijk blijkt vaak terughoudend om meer autonomie in de uitvoering bij de gemeente te leggen.
Harde keuzes
Op korte termijn wordt echter geen steun vanuit 'Den Haag' verwacht. En dat betekent dat de gemeente Enschede zich meer en meer gaat voorbereiden op een miljoenenstrop in 2026. Er moet minimaal 30 miljoen euro bezuinigd worden. En één ding is zeker: er zal geen kaasschaaf aan te pas komen, door op elke begrotingspost evenredig te bezuinigen.
Het worden dus harde keuzes, want het laaghangende fruit is de afgelopen jaren al wel uit de begroting gehaald. "En we kunnen niet zomaar taken niet uitvoeren. Jeugdzorg móéten we leveren", aldus wethouder Teutelink. "We zijn daarom een traject gestart waarin we heel grondig kijken naar waar we kunnen bezuinigen." In het stadhuis wordt een plan van aanpak opgesteld, dat in het voorjaar openbaar wordt. Raadsleden kunnen dan kiezen uit verschillende scenario's.
Niet besparen op bouwen
Er lijken weinig taboes bij de bezuinigingsoperatie. Er wordt nu zelfs gekeken naar welke wettelijke taken die gemeenten uitvoeren voor het Rijk eventueel kunnen blijven liggen, zonder dat daar al te veel schade uit voortvloeit. Te denken valt aan het niet langer jaarlijks uitvoeren van WOZ-taxaties, maar om het jaar. Dat scheelt, vooral qua bezwaarschriften, veel geld.
Waar het college in ieder geval niet op lijkt te willen bezuinigen is stedelijke ontwikkeling. Het bouwen van huizen moet ook met gemeentelijke investeringen doorgaan, vinden B&W. Daarnaast ligt er ook nog de wens om aandelen van Twence over te kopen van andere gemeenten. En de samenwerkingsverbanden zoals de Veiligheidsregio Twente en SamenTwente (o.a. GGD) vragen ook steeds meer geld. "Maar daar gaan we in regionaal verband wel kritisch naar kijken", zegt Teutelink. "Wat is nodig en wat niet."
Rechtszaak tegen het Rijk?
Ondertussen gaat de strijd, of anders gezegd de lobby, voor meer geld van Den Haag door. "Ik zal nog wel vaker in de Tweede Kamer gaan spreken", denkt de financieel wethouder uit Enschede. En ook juridische stappen worden mogelijk niet geschuwd.
Vanuit de VNG wordt gekeken of het mogelijk is om met meerdere gemeenten het Rijk voor de rechter te dagen om de zorgplicht na te komen. Kortgezegd is het uitgangspunt: wie taken bij een ander neerlegt, moet er wel voor zorgen dat die taken (met het bijbehorende geld) uitgevoerd kunnen worden.
