Twentse burgemeesters treffen voorbereiding op militaire dreiging en grootschalige stroomuitval

In de openbare vergadering van de Veiligheidsregio Twente zijn de veertien burgemeesters en de regionale hulpdiensten deze week bijgepraat door Marco Zannoni, directeur crisisbeheersing bij de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). Hij houdt zich namens de crisisorganisatie onder meer bezig met het 'weerbaar maken' van de samenleving voor militaire dreiging in het algemeen en uitval van nutsvoorzieningen in het bijzonder.

Nederland doorvoerland

Want die twee dingen - militaire en hybride dreiging - gaan volgens de crisisdiensten hand in hand. 'Daar ligt ook voor u een taak', is simpel samengevat de boodschap van Commandant der Strijdkrachten Onno Eichelsheim in een video, die de Twentse burgemeesters bij aanvang van de vergadering te zien krijgen.

Ze worden daarna bijgepraat over het scenario dat de oorlog in Oekraïne een nieuwe fase in gaat. Het is op dit moment niet aan de orde, maar het betreft een scenario van boots on the ground, ofwel het daadwerkelijk meevechten van NAVO-troepen aan het oostfront. In zo'n geval fungeert Nederland als doorvoerland voor militair materieel. "Dat betekent iets", aldus Marco Zannoni in zijn presentatie. "Konvooien verplaatsen zich. Havens, vliegvelden, wegen en het spoor worden geprioriteerd."

Transport over A1

Het ligt voor de hand dat de A1, als een van de belangrijkste (internationale) verkeersaders, in zo'n scenario voor militaire doeleinden wordt gebruikt. Dat heeft gevolgen voor het achterland. Voor het verkeer uiteraard, maar ook voor reguliere handelstransporten. Die worden wellicht beperkt tot specifieke sectoren, met schaarste als mogelijk gevolg.

Daarnaast zal ook de Nederlandse zorgsector in het militaire scenario het nodige gaan merken. Rekening wordt gehouden met de opvang van een paar honderd gewonden per week in Nederlandse ziekenhuizen.

Ook over uitbreiding van het militaire areaal neemt het kabinet binnen enkele maanden besluiten. Het zou kunnen dat Twente Airport een rol krijgt bij het stationeren van straaljagers.

Hybride dreiging

En dan heeft Nederland als doorvoerland volgens Marco Zannoni te maken met 'hybride dreiging'. Dat wil zeggen: de dreiging van aanvallen op of sabotage van algemene nutsvoorzieningen. De directeur nationale crisisbeheersing trekt een directe relatie met bijvoorbeeld Russiche hackers. De mogelijkheid van een black-out, ofwel grootschalige stroomstoring, wordt nadrukkelijk benoemd.

Zannoni adviseert gemeenten en veiligheidsregio's voorbereidingen te treffen op een black-out. Met name als het gaat om de 'weerbaarheid' van de samenleving. Nog dit najaar start er een landelijke publiekscampagne om Nederlanders hierover te informeren en ook in de Tweede Kamer zal er waarschijnlijk op korte termijn over het onderwerp worden gesproken.

Grootschalige stroomuitval

Opvallend is dat 'militaire dreiging' in de aanstaande landelijke campagne over een black-out wordt losgelaten. Dat valt ook de Enschedese burgemeester Roelof Bleker op. "Wees duidelijk", adviseert hij de NCTV. "Ook over de relatie met de oorlog."

Toch wordt er volgens Zannoni bewust gecommuniceerd over specifiek de gevolgen van een stroomstoring die een paar dagen (of zelfs weken) aanhoudt. Met onder meer het advies om voor de eerste 72 uur een noodpakketje aan te leggen.

Nu zijn er ook andere redenen waardoor een black-out kan ontstaan. De instabiliteit van het elektriciteitsnetwerk als gevolg van de energietransitie, om maar iets te noemen. Daar wordt in Duitsland al jaren op geanticipeerd, maar in 2022 bleek uit onderzoek van 1Twente dat de Twentse noodplannen niet bepaald actueel waren.

Meerdere scenario's

Eind vorig jaar besloot de Veiligheidsregio Twente om voor vier scenario's een nieuw plan van aanpak te schrijven: grootschalige stroomuitval, verontreiniging van drinkwater, een cyberaanval en de verspreiding van een infectieziekte.

Het black-outscenario wordt de komende tijd door de Veiligheidsregio Twente verder uitgewerkt. "We werken aan een scenario van drie weken en een scenario van zes weken", aldus Sander Schelberg van Hengelo in het 'burgemeestersoverleg'. Dat is ongekend lang. "Maar dat wil niet zeggen dat er wekenlang geen stroom is. In zo'n geval fluctueert de beschikbaarheid van elektriciteit."

De komende tijd zullen de Twentse burgemeesters vaker spreken over 'militaire en hybride dreiging'. Er wordt door de Veiligheidsregio Twente in ieder geval een visie ontwikkeld op het weerbaar maken van de samenleving en er wordt onderzocht op welke wijze de veiligheidsregio Defensie en de geneeskundige keten kan ondersteunen.

Eind 2022 deed 1Twente al navraag naar (het gebrek aan) Twentse paraatheid voor een grootschalige uitval van nutsvoorzieningen. Verslaggever Wilco Louwes verteld in 1Twente Vandaag over de risico's.