Enschede heeft geen plek voor grootschalige maakindustrie en moet wel uitwijken naar ‘XL2’ bij Almelo

Provincie Overijssel en de Twentse gemeenten hebben laten onderzoeken wat er de komende vijftien jaar nodig is om een technologische top-regio te worden, zoals op alle wensenlijstjes staat. En dan ben je er niet met slimme start-ups alleen, maar moeten er ook bedrijven komen waar die slimme producten in behoorlijke hoeveelheden gemaakt gaan worden.

Regioproject XL2

Volgens een raming heeft heel Twente in de komend vijftien jaar zo’n 120 tot 200 hectare nodig om dat soort groei de ruimte te kunnen geven. Almelo heeft er 75 in de aanbieding. Dat nieuwe bedrijventerrein moet langs de A35 komen, aan de noord- en zuidkant van waar in de afgelopen jaren het ene na het andere bedrijvenpand verrees. Dat ‘XL Businesspark’ is inmiddels zo goed als vergeven, waarmee behoefte is aan een XL2.

Almelo wil het terrein in gezamenlijkheid met andere Twentse gemeenten ontwikkelen. Dat heeft te maken met de noodzakelijke investeringen, met de regionale ambitie om tech-bedrijven aan te strekken, maar ook met huisvesting voor het met die bedrijvigheid aan te trekken personeel. Anders gezegd: XL2 is een regioproject. En dat vraagt om zorgvuldige afstemming.

Enschede zoekt samenwerking

Enschede is al deelnemer aan het huidige businesspark en ziet samenwerking in XL2 ook wel zitten. Logisch: de stad wil innovatieve techniek - neem UT en Technology Base - verbinden aan grotere maakindustrie, want dat levert banen op èn de sociaal-economische groei die de stad beoogt. Daarbij is het profiel voor dat nieuwe XL2 koren op de Enschedese molen is; op het nieuwe terrein moet 75% technologisch gedreven maakindustrie en 25% ondersteunende logistiek komen.

Het Enschedese college van B&W heeft daarom een concept geschreven met ideeën en kaders voor deelname aan dat XL2-bedrijvenpark, een zogenoemde ‘zienswijze’. Dat concept werd maandagavond besproken in de gemeenteraad, voordat een definitieve versie naar Almelo wordt gestuurd. Die moet namelijk instemmen met dat soort regionale afspraken.

Financiële deelname ‘lastig’

B&W ziet de contouren van een park dat aansluit bij wat de stad wil: een nadruk op technologische bedrijvigheid, in het spoor van Brainport Eindhoven. Dat staat overigens ook op de regionale wensenlijstjes. Almelo moet met de nieuwe plannen wel voldoen aan hoge omgevings- en duurzaamheidseisen (maar heeft ook al expliciet toegezegd dat te willen). Aarzeling - voor zover je daar van spreken kunt - zit ‘m vooral op het financieel-economische vlak.

Daarover is nog veel onduidelijk. Dat gaat onder meer over investeringen en wat die Enschede op termijn gaan opleveren, zeker nu zich magere jaren voor de gemeente aandienen. Het kabinet heeft voor 2027 een fikse korting op de bijdrage aan gemeenten aangekondigd, waarmee ook Enschede de broekriem fors moet aantrekken. Het college noemt financiële deelname aan de ontwikkeling van XL2 dan ook ‘lastig’. Daar komt bij dat de provincie vooralsnog ook geen geld in het project wil steken.

Andere zorg is het tekort aan technisch personeel in de regio, nodig om arbeidsplaatsen in de beoogde nieuwe (of groeiende) bedrijven in te vullen.

Gemeenteraad wil strakkere kaders

De Enschedese gemeenteraad zit op dezelfde lijn als B&W, maar ziet de kaders voor eerste afspraken met Almelo graag scherper geformuleerd. Wat D66 betreft gaat dat bijvoorbeeld over de rol van de provincie, die een jaar of wat geleden met dat eerste XL-park zowel de regie voerde als goedkoop grond wilde kopen. Daarmee zou de provincie de baten van grondverkoop innen. Enschede moet, wat D66 betreft, niet in een constructie stappen waarbij de provincie zowel regie voert als aandeelhouder is.

Om het hoofd niet in een financiële strop te steken, stelt de partij ook voor om de gefaseerde realisatie van XL2 op te knippen in meerdere deelprojecten. Daarmee kan Enschede de handrem aantrekken en uit vervolgontwikkelingen stappen, als dat gewenst is.

Aantrekken van technologische bedrijvigheid van buiten betekent dat Twente de concurrentie met andere regio’s aangaat. Daar hoort, vond D66-voorman Gertjan Tillema, een strategie bij, en die ontbreekt. Hij wil bovendien hardere kaders voor toelating van bedrijven - dat moet echt om technologie gaan - en behoud van biodiversiteit.

Danny van Wakeren, woordvoerder van BBE, miste een duidelijke link met regionale welvaartsontwikkeling en vroeg zich hardop af wat nou precies technologische maakindustrie is. Anders gezegd: welke bedrijven laat je toe op XL2 en welke niet? Daar moeten, wat BBE betreft, toetsingskaders voor komen.

Hij refereerde ook aan het huidige personeelstekort in de regio en het risico dat Twente uiteindelijk toch niet voldoende arbeidskrachten van buiten zal weten te trekken. In dat geval vertrekken bedrijven die op XL2 neerstrijken op den duur ook weer en investeert de stad in lucht.

Kortom: de Enschedese raad ziet deelname aan de ontwikkeling van XL2 bij Almelo zitten, maar de uiteindelijke zienswijze daarvoor mag op een heel aantal punten nog een stuk strakker.

Kersverse wethouder Jajan: ‘Ik had het zelf geschreven kunnen hebben’

De net geïnstalleerde nieuwe wethouder Malkis Jajan zei blij te zijn dat XL2 ‘zijn’ eerste stuk’ was. Het document toont, wat hem betreft, ambitie: “Ik had het zelf geschreven kunnen hebben.” Hij had ‘een aantal dingen gehoord’ die in een definitieve zienswijze opgenomen zouden kunnen worden en noemde bijvoorbeeld een duidelijker kader voor het soort bedrijven dat zich op het terrein zal mogen vestigen.

Kort gezegd gaf hij aan het concept op onderdelen aan te passen en de raad ook in de toekomst op de hoogte te houden van ontwikkelingen in het proces. Op 11 november neemt de raad een beslissing over de definitieve zienswijze die aan het Almelose college van B&W wordt voorgelegd.

Daarmee is nog niets in beton gegoten; die Enschedese zienswijze slaat alleen de piketpaaltjes voor de samenwerking met Almelo in de ontwikkeling van XL2. Maar die ontwikkeling komt daarmee wel een flinke stap dichterbij. En alle vragen en onduidelijkheden ten spijt: Enschede kan het zich ook nauwelijks permitteren om niet deel te nemen aan het project. De stad mag dan de grootste van Overijssel zijn, ruimte voor grootschalige maakindustrie - van welke aard dan ook - is er niet.