In Depot: de maïspijp en hoe een Enschedeër mede het beeld van Popeye bepaalde

Popeye. Wie kent hem niet? The sailor man; getatoeëerde ankertjes op enorme onderarmen, een matrozenpet, de knipoog en een fijngeknepen blik spinazie, die hij langs een pijpje in zijn keelgat mikt. En geloof het of niet: dat pijpje heeft een Enschedese oorsprong.

Dat stadsbrand en de emigratie

Dat begon bij de Enschedese stadsbrand in 1862. Een dramatisch verhaal: de hele binnenstad brandde af. Tibbe was een gerenommeerd meubelmaker en zat met zijn bedrijf op een A-locatie: aan de Oude Markt, op de plek waar nu Concordia staat. Ook Tibbe’s meubelmakerij ging verloren bij die brand.

De Enschedeër besloot te emigreren. Naar het land van de onbegrensde mogelijkheden, de Verenigde Staten van Amerika. Daar zou je in de huidige tijd wel drie keer over nadenken, maar anderhalve eeuw geleden kon je er goed terecht.

Tibbe streek neer in Missouri en pakte daar zijn oude ambacht op. Ook Amerikanen zitten graag op degelijk gemaakt spul.

De boer, de maïskolf en de meubelmaker

Op een goede dag wandelde een boer het bedrijf van Tibbe - inmiddels Henri geheten - binnen. Hij had iets uitgevonden: een uitgeholde maïspijp met een holle stok erin. Dat rookte geweldig, zo had die boer ontdekt. Maar het was een kwetsbaar prototype, of Henri er iets deugdelijkers van kon maken.

Dat kon Henri. Natuurlijk. Een Twentse vakman kun je wel om een boodschap sturen. De boer tevreden naar huis, maar de dagen erop meldde zich de ene na de andere redneck bij de fabriek van Tibbe. Want dat pijpje van de buurman, vervaardigd door Henri, rookte verdomd lekker. Het succes was geboren.

Een wereldhit

Tibbe vond een procedé uit om die maïskolf hittebestendiger te maken en begon met grootschalige productie en verkoop. De meubelmakerij verdween, er kwam een pijpenfabriek voor in de plaats. Toen Tibbe’s patent op het ding verstreek en er meer fabriekjes aanhaakten bij het succes, groeide Missouri uit tot pijphoofdstad van Amerika.

Henri’s pijpje werd een wereldhit. Niet in de laatste plaats omdat ook beroemdheden hem rookten. En ermee in glossy’s verschenen. Neem Tweede Wereldoorlog-generaal Douglas MacArthur, the most dangerous man in America. En Popeye.

Dat pijpje van Popeye (en MacArthur) is een echte Tibbe, of ‘Missouri Meerschaum’, zoals Henri zijn fabriek had genoemd. Lekker Europees, net als Häagen-Dazs-ijs. Het slaat nergens op, maar het verkoopt goed in de VS. En als je dan ook nog eens een schappelijke prijs rekent…

Edwin Plokker, collectie-opperhoofd van de Enschedese MuseumFabriek, wilde dat verhaal van het pijpje van Hendrik Tibbe levend houden en kocht er een voor minder dan 15 euro. Ergo: de fabriek van Tibbe bestaat nog steeds. En wees eerlijk: da’s geen geld voor een stukje loepzuivere Enschedese historie.