Hoe Twentse gemeenten de rechtsgang wilden blokkeren voor zorgpartijen (en de rechter er een stokje voor stak)
Het is niet ondenkbaar dat een gemeente en een jeugdzorgaanbieder met elkaar in de clinch komen te liggen over hun gemaakte afspraken. In het uiterste geval wordt zo'n conflict uitgevochten via de rechter. Maar juist dat laatste probeerden de Twentse gemeenten al in een vroeg stadium, namelijk nog vóór het tekenen van de contracten, te blokkeren. En dat mag niet, zegt de kortgedingrechter in Almelo. De tekst in de overeenkomst voor de Twentse jeugdzorg moet worden aangepast.
Onder de noemer SamenTwente kopen de veertien Twentse gemeenten vanaf 1 januari 2025 gezamenlijk jeugdzorg in. In de slotfase van het aanbestedingstraject stapten aanbieders Doppa Zorg en Helios Kind en Jeugd in oktober naar de rechter, uit onvrede over de volgens hen lage standaardtarieven.
1,96 euro per minuut
Doppa en Helios zijn aanbieders van ambulante jeugdhulp. Hierbij gaat het vaak om één-op-één begeleiding voor kinderen en jongeren die psychosociale problemen ervaren in de thuissituatie, op school of op een andere plek. Ook opvoedondersteuning voor ouders valt onder ambulante jeugdhulp.
SamenTwente, wat is dat ook alweer?
SamenTwente is een zogeheten gemeenschappelijke regeling (samenwerkingsverband) tussen de 14 Twentse gemeenten. Het is de overkoepelende organisatie voor GGD Twente, Veilig Thuis Twente en Organisatie voor Zorg en Jeugdhulp in Twente (OZJT). Ook de coalities Twentse Koers, Samen14 en Kennispunt Twente vallen onder de organisatie. In verschillende samenstellingen (niet alle gemeenten doen overal aan mee) is SamenTwente ook verantwoordelijk voor gezamenlijke zorgaanbestedingen.
In de aanbesteding biedt SamenTwente inschrijvende partijen voor de uitvoering van die ambulante jeugdhulp een standaardtarief van 1,96 euro per minuut. Dat bedrag is gebaseerd op de uitkomsten van een marktconsultatie die het samenwerkingsverband voorafgaand aan de aanbesteding heeft laten uitvoeren.
Tarieven voldoende onderbouwd
Kort samengevat: volgens Doppa en Helios is hun werk niet voor het aangeboden tarief uit te voeren en zullen zij daardoor in financiële problemen komen. Dit komt onder meer doordat de aanbieders meer wo-geschoold personeel in dienst hebben dan het gemiddelde waar SamenTwente van uitgaat. In de deze week gepubliceerde uitspraak oordeelt de rechter dat zij een verschil in personeelskosten dan maar op andere kosten moeten opvangen.
Ook het bezwaar tegen de 'productiviteitsnorm' is aan de kant geschoven. Doppa en Helios vinden die norm te laag. Met andere woorden: zij denken dat er efficiënter gewerkt kan worden (omdat er minder arbeidstijd verloren gaat aan andere arbeidsprocessen). Dan zou je dus meer uren hulp kunnen aanbieden. Maar de rechter vindt het uitgangspunt van SamenTwente - een 'gemiddeld efficiënte zorgaanbieder in Twente' - voldoende.
Naar de rechter was onmogelijk
De jeugdhulpverleners komen er in hun kort geding tegen het Twentse samenwerkingsverband dus bekaaid vanaf. Op één punt werden Doppa en Helios echter wel in het gelijk gesteld. Het betreft een merkwaardige clausule die in een conceptovereenkomst in de aanbesteding is opgenomen.
Alle jeugdzorgaanbieders die zich zouden inschrijven, zien na het ondertekenen af van een gang naar de overheidsrechter. Van de jeugdzorgpartijen zou worden verwacht dat bij een conflict eerst met SamenTwente in gesprek wordt gegaan om tot een minnelijke schikking te komen, al dan niet onder begeleiding van een adviseur.
Artikel 22 lid 3: Afzien van rechtsgang
In de conceptovereenkomst heeft SamenTwente het volgende opgenomen: 'Partijen komen overeen dat zij alvorens gebruik te maken van een gang naar de rechter bij het ontstaan van geschillen bij de uitvoering van de overeenkomst, zij eerst in onderling overleg zullen treden om deze geschillen op te lossen. Als na dit onderling overleg een oplossing van het geschil zich niet aandient, zien zij af van het voorleggen van het geschil aan de bevoegde rechter, maar leggen zij het geschil voor aan de Geschillencommissie Sociaal Domein.'
Als er ondanks deze vorm van 'mediation' geen akkoord is, zouden de aanbieders naar de landelijke Geschillencommissie Sociaal Domein moeten stappen. In die commissie - die een bindend advies geeft - zijn onder meer de brancheorganisaties Verenigde Nederlandse Gemeenten (VNG) en Jeugdzorg Nederland vertegenwoordigd. Alleen bij procedurele fouten door die commissie staat een rechtsgang nog open.
Disproportionele regel
De rechtbank in Almelo concludeert dat deze voorwaarde 'disproportioneel' is. Een partij kan vrijwillig afzien van een rechtsgang, maar daarvan is hier geen sprake. Immers, wie niet akkoord gaat met deze regel, krijg geen contract en komt vanwege de regionale aanbesteding nergens in Twente meer aan de bak.
Daar komt bovenop dat wanneer een aanbieder zich rechtstreeks tot de geschillencommissie wendt, zonder dat er aantoonbaar is geprobeerd om tot een minnelijke schikking te komen, die commissie op verzoek van SamenTwente kan besluiten om geen inhoudelijke uitspraak te doen. Daarmee zou elke mogelijkheid vervallen om een geschil juridisch te laten toetsen.
Passage aanpassen
SamenTwente moet de disproportionele voorwaarde over de rechtsgang verwijderen of zodanig aanpassen, dat een zorgaanbieder altijd de mogelijkheid heeft om naar de rechter te stappen.
Wat de rest van de uitspraak, voor wat betreft de tarieven, voor Doppa en Helios betekent is nog niet duidelijk. De aanbestedingsprocedure is inmiddels gesloten. Doppa Zorg heeft psychologiepraktijken in Enschede, Oldenzaal en Almelo. Helios is alleen in Oldenzaal gehuisvest.
Gerelateerd
