Voorstel ingetrokken: Enschedese cultuurplannen op de tocht als raad geen duidelijke richting kiest
Hoe moet het verder met de huisvesting van culturele instellingen in Enschede? Die vraag ligt wéér op tafel nu het college van B&W voor de tweede keer een raadsvoorstel voor het vormen van 'cultuurclusters' intrekt. De lokale politiek is over het onderwerp zo verdeeld, dat er simpelweg geen chocolade van te maken is. Maar de tijd dringt. Daarom wordt de raad gevraagd om een aantal keiharde richtinggevende uitspraken.
Aanstaande maandag zou het voorstel 'Huisvesting culturele instellingen' worden besproken, separaat aan het begrotingsdebat. Maar dat gaat dus niet door. Hoewel het dossier zich niet makkelijk in een aantal zinnen laat uitleggen, doen we toch een poging. Anders is er geen beginnen aan om de huidige situatie te duiden.
Muziekkwartier: een dossier op zich
De plannen voor culturele huisvesting gaan over drie locaties. Allereerst is er de verbouwing van het Muziekkwartier. Het Wilminktheater, poppodium Metropool en kunstenschool Kaliber willen een gezamenlijke entree realiseren aan het Wilminkplein. Kosten: 12,5 miljoen euro, mits de partners er in slagen de (eigen) kosten voor de verbouwing te drukken. Vervolgens moet het nog lukken om ook overdag meer schwung te krijgen in het gebouw, want daar draait de verbouwing vooral om.
Het Muziekkwartier is een dossier op zichzelf. Eerder was de bibliotheek in gedachten als publiekstrekker, maar dat plan (de Huiskamer van de Stad) werd na hoogoplopende kosten in oktober 2023 nog voor politieke besluitvorming ingetrokken door het college.
Financieel gat en lekkend dak
Tweede onderdeel in de huisvestingsplannen is Het Warenhuis. Het voormalige pand van V&D aan Kruispunt de Graaff is in bezit van vastgoedontwikkelaar John Landewé. Die wil er een cultuurhotspot van maken met daarin het filmhuis van Concordia, Theater Sonnevanck en het liefst de bibliotheek. Maar die laatste wil niet.
Voor Het Warenhuis zou de gemeenteraad minstens 3 miljoen moeten investeren, als cofinanciering voor een Rijkssubsidie. Dan moet er wel voor het einde van het jaar een samenwerkingsovereenkomst liggen. En dan blijft er nog een 'gat' van 2 miljoen over.
Tot slot is er de Centrale Bibliotheek. Een gewilde partner voor zowel het Muziekkwartier als Het Warenhuis, maar de boekenuitleen blijft liever waar het zit: de Pijpenstraat. Het gebouw voldoet aan alle voorwaarden die de bieb zelf voor ogen heeft.
Echter: het dak lekt en moet gerepareerd worden. Ook zou de bibliotheek de entree het liefst willen verplaatsen naar de kant van de Zuiderhagen. Dat vraagt om een investering van minimaal 4 miljoen, die onder meer met een gemeentelijke garantstelling gerealiseerd moet worden.
College kiest voor Wilminktheater
Het college van B&W met - toen nog - cultuurwethouder Jeroen Diepemaat stelde voor om alleen geld vrij te maken voor de verbouwing van het Wilminktheater. Tijdens de behandeling van het voorstel in een commissievergadering werd bovendien aangeboden om 'tijd te winnen' met Het Warenhuis door 3 miljoen euro te reserveren en het Rijk uitstel te vragen voor de concrete invulling van de subsidie.
Volgens het college is zo'n verzoek kansrijk. De resterende 2 miljoen is dan latere zorg, net als de precieze invulling van de cultuurtempel. De plannen voor de bibliotheek vindt het college 'niet onderbouwd genoeg' en daarom wil zij de boekenuitleen in de wachtkamer zetten.
Uit welk potje komt het geld?
Maar wat tijdens dezelfde commissievergadering ook bleek, is dat er binnen de gemeenteraad nogal verschillend wordt gedacht over de toekomst van de culturele huisvesting in Enschede. Er is eigenlijk voor geen enkel standpunt een duidelijke meerderheid te vinden.
Waar de ene partij het standpunt van de bieb om niet te verhuizen respecteert, vraagt de ander om nog meer druk te zetten op een beweging richting Het Warenhuis. De verbouwing van het Wilminktheater is een heet hangijzer, omdat het niet duidelijk is of de geschatte kosten wel binnen de kaders blijven.
Waarom alles geld kost
- Als er wordt gekozen voor de verbouwing van het Wilminktheater dan kost dat 15 miljoen euro. De drie partners hebben zich ten doel gesteld om 2,5 miljoen te binnen het plan te bezuinigen, zodat het budget 12,5 miljoen euro wordt. Met aftrek van uitgesteld onderhoudswerk is er eenmalig nog 10 miljoen euro en daarnaast 3 ton per jaar extra in de exploitatie nodig.
- De verbouwing van Het Warenhuis vraagt een totale investering van ruim 9,5 miljoen euro. Een deel wordt door de projectontwikkelaar, door fondsen en door een Rijkssubsidie bekostigd. Rest er nog een cofinanciering van 3 miljoen euro voor de gemeente en nog een gat van 2 miljoen euro dat afhankelijk van verdere invulling van het pand kan veranderen.
- De bibliotheek doet beroep op een toekomstige extra Rijkssubsidie voor bibliotheekvoorzieningen, circa 4 ton per jaar, die via het Gemeentefonds wordt uitgekeerd. Daarmee zou de lening voor de verbouwing worden bekostigd. De gemeente moet garant staan voor die lening en ook dat kost geld. Simpel gezegd: er moet geld apart worden gehouden in de spaarpot, voor het geval de bieb de lening niet kan betalen. Deze reservering kan oplopen tot enkele tonnen.
Waar de meeste partijen het wel over eens lijken te zijn, is dat Het Warenhuis een mooi plan is dat Enschede verrijkt. Maar hoeveel publiek geld is dat waard? En beter gezegd: waar moet dat geld vandaan komen? Het college stelde voor om de 3 miljoen aan cofinanciering uit de Strategische Investeringsagenda te halen.
Dat potje is bedoeld om (met name) bouwplannen van de grond te krijgen. Als de raad instemt met een uitname voor Het Warenhuis, dan is het risico dat elders in de stad een woningbouwplan niet tot ontwikkeling kan komen. Daartegenover staat dat niet alle partijen enthousiast zijn om de algemene spaarpot aan te spreken, nu er de komende jaren al vele miljoenen bezuinigd moeten worden.
Cultuurpuzzel voor college
Omdat coalitiepartijen Burgerbelangen en VVD eigenlijk al aangaven het stuk niet rijp voor besluitvorming te vinden, hing de intrekking van het raadsvoorstel wel in de lucht. Dat betekent dat de kersverse cultuurwethouder Malkis Jajan met een flinke puzzel zit opgescheept.
Om enige orde te scheppen, vraagt het college de gemeenteraad om tijdens de begrotingsvergadering keiharde uitspraken te doen over hoe het verder moet. Dat is van belang, omdat zonder 3 miljoen cofinanciering het plan voor Het Warenhuis de prullenbak in kan. Grote vraag is: uit welk potje moet dat geld komen?
Verder wil het college ook weten of de eerder gereserveerde extra jaarlijkse bijdrage van 400.000 euro voor de exploitatie van culturele huisvesting in stand moet blijven, of zelfs verhoogd moet worden naar 582.000 euro per jaar. En of de verhuizing van de bibliotheek een keiharde randvoorwaarde is voor het doorgaan van Het Warenhuis. En of de huidige panden van Concordia aan de Oude Markt, Walstraat en Langestraat behouden moeten blijven als de verhuizing naar Het Warenhuis doorgaat.
De tijd dringt
Al deze besluiten zijn van invloed op het totale plaatje. En de tijd dringt: het bibliotheekgebouw heeft dringend (groot) onderhoud nodig en elke vertraging betekent ook verdere aftakeling van het voormalige V&D-pand. Bovendien lopen de huidige contracten van Wilminktheater, Kaliber en Metropool in 2028 af. Bij laatstgenoemde poppodium is het nog maar de vraag of deze een toekomst ziet in Enschede als de verbouwing niet doorgaat.
Die toekomst in Enschede staat ook op het spel voor Concordia en Theater Sonnevanck. Zonder verhuizing naar Het Warenhuis lijkt het spel voor Concordia in de huidige vorm uitgespeeld. En ook dan zit de gemeente met drie extra panden opgescheept. Voor Sonnevanck is interesse getoond vanuit andere gemeenten in Overijssel.
