Protect Ukraine: Twentenaar en schrijver Jaap Scholten over tweeëneenhalf jaar hulp aan het Oekraïense leger

Jaap Scholten (1963) woont afwisselend in Twente, vlakbij Enschede, in Boedapest en in het noorden van Hongarije. Niet ver van de grens met Oekraïne. Meteen na de Russische inval op 24 februari 2022 haalde hij een jong stel van de grens, vluchtelingen voor het oorlogsgeweld, en bood hen onderdak. Sindsdien biedt hij hulp.

Geen dodelijke spullen

Aanvankelijk bestond die hulp uit allerhande hulpgoederen, die hij met zijn eigen auto het land in bracht. Na een paar reizen gooide Scholten het roer om, geraakt door ontmoetingen, de moed en de veerkracht van soldaten die strijden voor de vrijheid van hun land. En vanuit de gedachte dat een Oekraïense overwinning de snelst mogelijke manier was om een einde te maken aan humanitaire ramp. Hij ging het leger helpen. Met één restrictie: geen wapens.

Uit een min of meer los-vast georganiseerd initiatief van vrienden rondom Scholten die geld beschikbaar stelden en inzamelden, ontstond Protect Ukraine. Al met al heeft de club inmiddels voor 3,2 miljoen euro aan voertuigen en goederen naar Oekraïne gebracht. Dat gaat om SUV’s, tot ambulance ongebouwde transportvoertuigen, helmen, scherfvesten, tourniquettes en drones. Maar ook aggregaten, elektrische motoren en mobiele badkamers.

Schrijvers voor Oekraïne op theatertour

Met schrijvers, dichters en journalisten als Tommy Wieringa, Jelle Brandt Cortius, Maurits Chabot en Olaf Koens, toert Scholten langs de Nederlandse theaters om fondsen te werven. Net als hijzelf zijn zij in de voorbije jaren allemaal verschillende keren naar Oekraïne geweest. Met een konvooi van Protect Ukraine, of als journalist. Als ‘Schrijvers voor Oekraïne’ vertellen zij uit eigen beleving en observatie.

‘Blijf onze kinderen onophoudelijk over vrijheid vertellen’ kopte het AD boven een interview met Tommy Wieringa. Lees je verder, luister je naar de verhalen, tijdens die theatertour of ergens anders, dan klinkt er een consequente onderliggende boodschap: de vrijheid, die voor ons zo vanzelfsprekend is dat wij hem sluipenderwijs in de uitverkoop hebben gezet, is niet gratis. Of vanzelfsprekend. Wat die waard is, ondervindt het Oekraïense volk elke dag.

‘De methodes van de Russen zijn precies hetzelfde als die van de Sovjets, destijds’

Scholten was, zo stelt hij zelf, nooit geïnteresseerd in politiek. Laat staan geo-politiek. Dat is met de Russische invasie van Oekraïne, twee jaar geleden, totaal veranderd. Die omslag wortelt in de familiegeschiedenis van zijn Hongaarse vrouw. Twee generaties geleden opende het Sovjetregime de jacht op intellectuelen en oost-Europese adel.

De schoonfamilie van Scholten heeft aan den lijve ervaren wat Russische onderdrukking betekent. Hij schreef er een boek over, Kameraad baron, waarvoor hij in in 2011 de Libris Geschiedenis Prijs kreeg. Volgens Scholten zijn de methoden van expansie en onderdrukking die de bolsjewisten en de Sovjets gebruikten vanaf de Russische revolutie in 1917 dezelfde als die van vandaag.

Verhalen vertellen

Dat motief vertaalde zich in een hulpproject waaraan Scholten inmiddels een dagtaak heeft. Met die hulp brengt zijn organisatie en de schrijversclub die zich daar aan verbonden heeft ook hoop. Het gaat om meer dan spullen. “Ze zijn altijd heel blij dat je komt, vanuit Nederland”, vertelt hij in 1Twente Vandaag. “Dat helpt heel erg de moraal.”

Als Scholten vertelt over wat hij zag en hoorde hoorde tijdens de tien reizen die hij inmiddels maakte, lees je het in zijn blik: dit verhaal moet verteld worden.

In november 2022 verscheen ‘Drie zakken dameskleding, twee cakes Kyiv en een sniper’, een literair dagboek van Scholten’s eerste reizen naar Oekraïne. Wieringa schreef ‘Konvooi’, Brandt Corstius ‘Spullen brengen’.