Met prijzen vanaf vijfhonderd euro tot wel over de miljoen kun je kunstbeurs PAN Amsterdam rustig een behoorlijk elitair evenement noemen. Tussen de stands eind deze maand, voor het tweede jaar op rij: de Hengelose kunstenaar Nathalie van Barneveld. Niet met haar eigen werk, maar met zestien leerlingen, die ze als docent burgerschap aan ROC van Twente onder haar hoede heeft.
De uitnodiging is afkomstig van de stichting PAN Educatie Fonds. Die initieerde twee jaar geleden een educatief project voor het beroepsonderwijs met als doel studenten betekenis en waarde van kunst en cultuur te laten ontdekken en de professionele kansen voor studenten en cultuursector onder de aandacht te brengen.
Klinkt nogal hoogdravend misschien, maar volgens Van Barneveld kun je deze leerlingen op een heel laagdrempelige manier met kunst in aanraking brengen: "Laat ze simpelweg naar kunst kijken en ga dan het gesprek aan. Zonder daarbij te sturen. Dat kan prachtige gesprekken opleveren."
Van Barneveld weet het uit eigen ervaring. Ze gebruikt deze zogeheten 'Visual Thinking Strategies' (VTS) al jaren op school en vorig jaar voor het eerst tijdens PAN Amsterdam. "Het is ooit ontstaan in het Museum of Modern Art (MOMA) in New York. Je stelt aan de bezoekers drie vragen, terwijl je naar een schilderij kijkt. Als eerste: 'Wat gebeurt er in deze afbeelding?', vervolgens: 'Wat zie je dat zegt dat het dat is?' en tenslotte: 'Wat kunnen we nog meer ontdekken?' Die manier van vragen stellen, opent heel veel deuren, heb ik gemerkt."
De pilot op de PAN van vorig jaar krijgt dit jaar een vervolg. Vijf mbo-instellingen zijn van de partij met een eigen, gezamenlijke stand. Leerlingen van vier scholen tonen daarin eigen kunst, leerlingen van het ROC van Twente doen iets anders. Van Barneveld: "Die andere scholen vaardigen leerlingen van creatieve opleiding af, de leerlingen die ik meeneem zijn van de opleidingen junior accountmanager en consulent commerciële arbeidsbemiddeling, wat we vroeger 'intercedent' noemden. Die hoeven niet iets te kunnen maken, maar ze moeten het wel kunnen verkopen. Zoals zoveel mensen hebben ze vaak geen benul van de waarde van kunst."
Maar wat doen de Twentse leerlingen dan? "Die gaan volgens de principes van de Visual Thinking Strategies op de beurs op zoek naar een of meerdere kunstwerken en gaan daarover het gesprek aan. Aan het eind maken ze daarvan een polaroidfoto en die is de volgende dag te zien in de eigen stand, waarna ze er met bezoekers over in gesprek gaan."
De ambitie van het PAN Educatie Fonds is iedere mbo-instelling in Nederland de kans te bieden aan een kunstbeurs deel te nemen en de kunstbeurs als verbindend fenomeen structureel in het opleidingsaanbod op te nemen. Het pilotproject van dit jaar is mede gerealiseerd dankzij bijdragen van verschillende fondsen op het gebied van kunst, cultuur en onderwijs en particuliere schenkers. De stand van het project 'Het MBO en de kunstbeurs: leren van elkaar, werken met elkaar' (stand 116) is te bezoeken tijdens PAN Amsterdam.
Met Visual Thinking Strategies kun je veel meer doen, weet Van Barneveld: "Je zou het ook kunnen loslaten op nieuwsfoto's. Met een beeld volledig ontdaan van alle context kun je alle kanten op. Het mooie is dat het per definitie nooit politiek wordt, als je puur praat over dat wat je ziet." Volgens haar zou de wereld er een stuk mooier op worden, als iedereen die techniek eens wat vaker zou hanteren.