Al 20.000 kiepwagens gehad: stort vervuilde grond in zandwinning bij Usselo zeker twee jaar langer door
Het ondiep maken van de voormalige zandwinning tussen Enschede en Haaksbergen had in oktober eigenlijk afgerond moeten zijn. Maar het project dat tien jaar geleden van start ging heeft vertraging opgelopen. Vanwege nieuwe regelgeving ziet het Waterschap Vechtstromen geen andere keuze dan de afspraken over het storten van vervuilde grond en bagger te verlengen tot 2027.
Sinds 2014 rijden kiepwagens van Roelofs af en aan naar de oude zandwinning langs de N18 bij Usselo, in de volksmond bekend als het Rutbekerveld. De plas is 8 tot 23 meter diep, maar aan de 'Haaksbergse kant' van de plas - ook wel het Goorsche Veld genoemd - is het de bedoeling dat er verontdieping plaatsheeft. Hierdoor ontstaat er een eilandje met oeverzones, wat goed zou zijn voor watervogels en biodiversiteit.
Vertraging door PFAS
Het vullen van de plas gebeurt met grond of bagger. Dat is geen 'schone' grond, maar 'lichtvervuild'. In het specifieke geval van het Rutbekerveld wil dat zeggen dat het zand dat wordt aangevoerd om milieuhygiënische redenen niet geschikt is voor toepassing in de (wegen)bouw, maar wel als 'herbruikbaar' wordt bestempeld.
Tien jaar geleden was er nog geen controle op aanwezigheid van schadelijke chemische stoffen zoals PFAS bij grondverzet. Duidelijke regelgeving op dat gebied kwam pas na 2020.
PFAS, wat zijn dat ook alweer?
PFAS (Poly- en perfluoralkylstoffen) zijn door de mens gemaakte stoffen die water-, vuil- en vetafstotend zijn. De chemische stoffen worden onder meer gebruikt in antiaanbakpannen, cosmetica en blusschuim. Ook in de textielindustrie werden PFAS gebruikt om kleding waterafstotend te maken. Het probleem met de stoffen is dat zij niet afbreken in de natuur en in bepaalde hoeveelheden schadelijk kunnen zijn voor mens en dier.
In aanloop naar die nieuwe regels hebben grondwerkzaamheden in het hele land, zoals verontdiepingen van oude zandwinningen, een flinke tijd stilgelegen. Het is dan ook de belangrijkste reden die door de aannemerscombinatie K3 is aangedragen in zijn verzoek om het storten van bagger in het Rutbekerveld te verlengen.
Een andere reden is dat er bij de aanleg van de nieuwe N18 veel minder grond beschikbaar is gekomen dan vooraf werd gedacht. Zodoende is er in de afgelopen tien jaar ruim 500.000 kuub aan grond en bagger in het Rutbekerveld gestort.
Nog miljoen kuub te gaan?
Als het aan K3 ligt, komt daar de komende tien jaar nog een miljoen kuub bagger bij. Toch worden de huidige afspraken 'maar' voor ruim twee jaar verlengd. De reden is wat technisch, maar laat zich het best uitleggen als volgt: bij de start van het project was er nog geen vergunning nodig voor het storten van bagger. Naast een meldingsplicht golden er slechts wat algemene regels.
20.000 kiepwagens
De afgelopen tien jaar is er ruim 500.000 kubieke meter (kuub) zand en bagger gestort in het Rutbekerveld. Dat staat ongeveer gelijk aan de inhoud van twintigduizend doorsnee kiepwagens. Of tweehonderd volle Olympische zwembaden. De gedachte achter het project is dat er nog eens 1 miljoen kuub in het Rutbekerveld wordt gestort.
Wel zijn er in 2014 door het waterschap, de gemeente en de aannemer scherpere afspraken gemaakt over grond- en waterkwaliteit en de monitoring daarvan: de zogeheten Nota Bodembeheer. Die afspraken hebben een looptijd van tien jaar. Sinds januari is het door de komst van de Omgevingswet wel verplicht om een vergunning aan te vragen voor het storten van bagger. Voor bestaande projecten geldt een overgangsregeling van drie jaar, dus 1 januari 2027.
Verlengen enige optie
Kortgezegd betekent dit dat het waterschap de gemaakte afspraken niet zou hoeven verlengen. In de afgelopen tien jaar is er veel veranderd op het gebied van water- en bodembeheer. Daarnaast leven er ideeën dat oude zandwinningen juist kunnen helpen bij het vasthouden van overtollig water. Het verondiepen helpt daar niet bij.
Toch heeft het Algemeen Bestuur van het waterschap onlangs ingestemd met het verlengen van de baggerstort in het Rutbekerveld. Het kon in principe niet anders. Zonder het verlengen van de afspraken zou de baggerstort door de overgangsregeling terugvallen op de algemene regels die destijds bij de meldingsplicht hoorden. Zonder de extra kwaliteitsafspraken dus.
Zorgen over waterkwaliteit
Dat betekent overigens niet dat waterschapspartijen per definitie tegen het verontdiepen van het Rutbekerveld met bagger zouden zijn geweest. Immers, de gemeente Enschede en een klankbordgroep (waar omwonenden onderdeel van zijn) hadden al hun instemming gegeven.
Toch leven er wel wat zorgen. En die hebben te maken met een soortgelijk project in de Schippersplas bij Ommen, waar plastic en chemische stoffen blijken te zijn gestort. Omdat het water uit het Rutbekerveld overloopt in de Hagmolenbeek, leidt dat tot vragen.
Volgens het waterschapsbestuur werd en wordt de waterkwaliteit periodiek door de aannemer gemonitord en door een externe partij geanalyseerd. Dat gaat de komende jaren gewoon door. De baggervrachten worden vooraf gecontroleerd op onder meer de PFAS-normen. In de extra afspraken met het waterschap staat onder meer dat de grond niet meer dan 5 procent uit 'andere stoffen' mag bestaan, zoals puin.
Vanaf 2027 vergunning
Waar aannemerscombinatie K3 had gehoopt op een verlenging van tien jaar, mag het vullen van het Rutbekerveld op de huidige wijze 'slechts' gedurende de eerder genoemde overgangsregeling tot 1 januari 2027 doorgaan. Vanaf dan zal er een vergunning voor het grondverzet moeten worden aangevraagd bij het waterschap.
De bestuurders van Waterschap Vechtstromen hebben al aangegeven dat zij specifieke regels over het storten van baggerspecie en de omgang met (voormalige) zandwinningsplassen in deze regio wil gaan opstellen. Wat dat betekent voor de benodigde vergunning en de verdere toekomst van het project in het Rutbekerveld is daardoor nog niet te zeggen.
