Euregio spreekt zich bijna unaniem uit tegen grenscontroles (maar niet zonder slag of stoot)

Het komt niet vaak voor dat er in de Euregioraad een fundamentele discussie wordt gevoerd. Het grensoverschrijdende orgaan van gelijkgestemde politici en bestuurders heeft formeel geen zeggenschap over regelgeving. Haar bedoeling is om grensoverschrijdende samenwerking te bespoedigen. Bespreekstukken worden doorgaans dan ook met 'Noord-Koreaanse meerderheden' aangenomen. Toch leek er deze vrijdag even sprake van verdeeldheid rond een resolutie over grenscontroles.

Grens gaat niet 'dicht'

Zoals eerder aangekondigd door asielminister Marjolein Faber, gaat Nederland vanaf 9 december weer controles uitvoeren aan de grenzen met Duitsland en België. Daarmee wordt het voorbeeld van Duitsland gevolgd; de Oosterburen voeren sinds medio september weer controles uit aan de grens met Nederland.

Allereerst is het goed om te weten wat die grenscontroles precies inhouden. Het betekent namelijk niet dat alle grenzen straks 'dicht' zijn. Dat zou lijnrecht tegen het in 1990 gesloten Schengenverdrag ingaan. Bovendien is het met de huidige douanecapaciteit praktisch onmogelijk om bij alle grensovergangen controles uit te voeren.

Het is dus aannemelijk dat die controles vooral plaatshebben bij de grote overgangen, zoals nu al het geval ter hoogte van De Lutte op de A1 richting Duitsland. Ook richting Nederland zullen weggebruikers straks waarschijnlijk een 'fuik' inrijden. Vervolgens wordt een deel van de auto's ook daadwerkelijk gecontroleerd.

Irreguliere migratie en migrantensmokkel

Daarmee verschilt de nieuwe maatregel wel essentieel van de huidige situatie. Nu worden alleen steekproefsgewijs weggebruikers door de marechaussee - en tot voor kort ook door de (bundes)polizei - aan de kant gezet voor een controle. Aan het aantal van deze controles zit een jaarlijks maximum.

De grenscontroles die vanaf 9 december worden uitgevoerd mogen van de EU vanwege de ingrijpendheid slechts een halfjaar aanhouden. En alleen met een duidelijke reden. De officiële lezing van het kabinet is dat de grenscontroles nodig zijn om 'irreguliere migratie en migrantensmokkel' te bestrijden.

Bij de Euregio, dat is opgericht om de grens tussen Nederland en Duitsland zowel fysiek als in de belevingswereld te beslechten, vallen de grenscontroles in het verkeerde keelgat. De open grenzen staan bij de leden - veelal raadsleden en burgemeesters uit het grensgebied van Twente en de Achterhoek - hoog in het vaandel. Daarom dienden Erik Kemp (Volt Enschede) en Nicolien Boekhoudt (PvdA Hengelo) een resolutie in waarin de grenscontroles worden veroordeeld.

'Symboolpolitiek' met nare bijsmaak

Eerder sprak Nicolien Boekhoudt al in de studio van 1Twente over de beweegredenen achter het voorstel om namens de Euregio een kloeke boodschap over te brengen aan de Nederlandse en Duitse ministeries. Deze vrijdag krijgen zij en Erik Kemp veel bijval in de Euregioraad.

Bijvoorbeeld van Joost van Oostrum, de VVD-burgemeester van Berkelland. "We willen hier grensontkennend werken", aldus Van Oostrum. "Dat is geen symboolpolitiek, maar van belang voor ons gebied, onze regio. Dan heb ik geen belang bij symboolpolitiek van anderen met maatregelen die ons werk belemmeren."

Hoewel de invoering van grenscontroles - vanwege de onuitvoerbaarheid op grote schaal - als symboolpolitiek wordt bestempeld, voelen de Euregioraadsleden zich er dus wel door bedreigd.

Zij zien dat dat er vertragingen ontstaan aan de grenzen, hetgeen voor economische nadelen en 'een vermindering van sociale cohesie en begrip van buren over de grens' zou zorgen. De Enschedese indiener Erik Kemp (Volt) noemt het 'wegsmijten' wat er in al die jaren is opgebouwd.

Open grenzen en veiligheid

De resolutie kwam er niet zonder slag of stoot doorheen. Met name binnen de EuVP - het verbond van het CDA en zijn Duitse evenknie CDU - was er kritiek over de woordkeuze in de resolutie. Aanvankelijk werd bijvoorbeeld gesteld dat 'grenscontroles het fundament van Europese samenwerking beschadigen'. Maar daarover wordt in christendemocratische gelederen toch verschillend gedacht.

Josef Gochermann, lid van het regiobestuur van Kreis Coesfeld, vindt de oorspronkelijk resolutie te negatief ingestoken. Bovendien ziet hij veiligheid en immigratie als twee verschillende zaken. "We zijn allemaal voor open grenzen, maar we vinden veiligheid ook belangrijk. We zouden moeten kijken hoe we de veiligheid kunnen verbeteren zonder controles." De EuVP pleit dan ook voor betere informatie-uitwisseling en samenwerking tussen autoriteiten aan beide kanten van de grens.

Bijval is er van de partijloze burgemeester van Drensteinfurt, Carsten Grawunder. In de Euregioraad zit hij in dezelfde fractie als indiener Erik Kemp, maar hij toont zich kritisch. "Ik denk dat het een goede zaak is dat er controles zijn. Ik zou pleiten voor een betere samenwerking tussen de Duitse en Nederlandse douane. Als alle verdragen zouden worden nageleefd, zoals het Dublin-akkoord (asiel aanvragen bij het eerste EU-land van binnenkomst, red.), dan zou deze maatregel niet nodig zijn."

Eén tegenstem

Na een zelden vertoonde schorsing en wat koortsachtig overleg is de resolutie ontdaan van de zwaarste kwalificaties. Grenscontroles worden nu een afbreuk aan de Europese samenwerking toegedicht, in plaats van een beschadiging. Ook wordt er nu gepleit voor meer bestuurlijke samenwerking om de veiligheid te waarborgen.

In een nabrander zegt Sandra Tiethoff (CDA Losser) het gevoel te hebben dat je, wanneer je niet helemaal tegen grenscontroles bent, in het 'rechtse kamp' wordt gedrukt. "Er wordt heel makkelijk overheen gestapt dat met gerichte controles, zoals op vrouwenhandel, ook heel veel successen worden behaald en mensen worden geholpen."

Ze zal toch instemmen met de resolutie. Maar op basis van precies dezelfde argumentatie als Tiethoff doet Frank Aaldering van de lokale partij in Oude IJsselstreek dat niet. Hij zal bij de stemming uiteindelijk de enige blijken die de oproep voor open grenzen niet steunt.