Hengelo herstructureert zorg: kleine aanbieders voelen zich buitenspel gezet, cliënten in onzekerheid  

De gemeente gaat de maatschappelijke ondersteuning vanaf volgend jaar anders organiseren en wil af van een wirwar van aanbieders. Zorg wordt straks niet meer verleend door 300 partijen, maar door slechts zeven aanbieders die een nieuw samenwerkingsverband vormen. Daar waar het nodig is, worden zogenaamde onderaannemers ingevlogen door de partij die het allemaal moet gaan uitvoeren vanaf 1 januari 2025. Meer dan zestig kleine zorgaanbieders zijn niet blij met de veranderingen in Hengelo. Ze vinden ook dat ze geen gelijke kans hebben gehad om mee te doen, was één van de geluiden dinsdag.

Volle publiekstribune

Op een overvolle publiekstribune lieten boze zorgaanbieders tijdens de vergadering regelmatig hun ongenoegen blijken. Drie insprekers verwoordden de verontwaardiging van de zorgondernemers. Sebastiaan van der Pal, de voorzitter van de vergadering, moest regelmatig de mensen op de tribune tot de orde roepen."

Zorgvuldig aanbestedingsproces

De gemeente Hengelo is het niet eens met de conclusie dat tientallen kleinere zorgaanbieders niet zijn benaderd om vanaf 1 januari 2025 ook basisondersteuning te mogen aanbieden in Hengelo. Hengelo vindt juist dat er een zorgvuldig aanbestedingsproces is doorlopen.

Want zo zegt de gemeente: "Al in december 2022 is er een uitgebreide brief verstuurd met de mededeling dat er een marktconsultatie zou plaatsvinden." Ook is er in een brief gecommuniceerd dat de basisondersteuning aan één zorgaanbieder of samenwerkingsverband van zorgaanbieders gegund zou worden. "Iedereen had de informatie die er was, kunnen hebben," zegt wethouder Marie-José Luttikholt.

Hoe het - ondanks de communicatie vanuit de gemeente - toch is misgegaan en veel zorgaanbieders niet op de hoogte waren, is onduidelijk. Marie-Louise Achterkamp van Hanna Zorgt denkt het afgelopen jaar al zeker dertig keer met de gemeente te hebben gebeld en gevraagd naar de plannen.

Ze beweert dat er geen enkel contact is geweest over de procedure en de mogelijkheid om in te schrijven als onderaannemer. "Er is mij gezegd dat ze nog niets wisten en dat ik maar in september moest bellen als ik dan nog niks gehoord had. Dat deed ik, maar toen was het te laat."

Over de communicatie is Achterkamp allesbehalve tevreden. "Onze deelnemers hadden allemaal eerder een brief dan wijzelf. In de brief die zij kregen, stond dat zij contact moesten opnemen met hun zorgverlener. Maar wij wisten op dat moment van niks."

Als het gaat over het communiceren naar zorgaanbieders dan wijst wethouder Luttikholt op de wettelijke regels die gelden bij een aanbesteding. Voorafgaande aan het traject worden alle aanbieders gelijktijdig voorzien van dezelfde informatie. Die informatie stond onder meer op een speciale aanbestedingswebsite. Tijdens de lopende inschijfprocedure is er dan geen contact meer met elkaar. "Dat is zuiver, anders heeft de één meer informatie dan de ander. Dat gemeentelijke WMO-medewerkers dus geen informatie hebben gegeven, dat hoort ook zo."

Afspraken met onderaanbieders

De aanbestedingsprocedure werd uiteindelijk dit jaar op 18 september afgerond. De gemeente Hengelo zegt alle zorgaanbieders direct na de gunning aan Wijkracht een brief te hebben gestuurd. Daarin zou zijn aangegeven dat de zorgaanbieders contact konden opnemen met Wijkracht Hengelo als de uitvoerende partij vanaf 2025. "Het is aan Wijkracht Hengelo om afspraken te maken met eventuele onderaanbieders. Dat staat buiten ons als gemeente," zegt Luttikholt.

Insprekers

De kleine zorgverleners zijn ongerust over veranderingen van het Hengelose zorgbeleid en vrezen dat kwetsbare cliënten de dupe worden. Dat bleek ook bij een besloten bijeenkomst met zo'n zestig kleine zorgaanbieders begin vorige week in Hengelo. Ook de cliënten zelf, vaak een kwetsbare doelgroep, maken zich grote zorgen. Tijdens de politieke markt maakten drie zorgaanbieders gebruik van hun spreekrecht en deelden hun ervaringen en persoonlijke aangrijpende verhalen van cliënten.

Patricia Verhoeven, eigenaar van Perspectief in Balans, zei zich namens tientallen collega's ernstig zorgen te maken over de koers die de gemeente Hengelo met het sociaal domein gaat voeren. Ze maakte bezwaar tegen artikel 3.1 van de voorgenomen verordening. Die zou volgens haar in strijd zijn met de Wet Maatschappelijke Ondersteuning 2015 en jurisprudentie van de Centrale Raad van Beroep (CRvB) (Behandelt in beroep zaken over het ambtenarenrecht, red). Volgens Verhoeven gaat de gemeente Hengelo in de nieuwe verordening voorbij aan de onderzoeksplicht indien ze haar inwoners zonder toegangsbeoordeling naar de algemene voorzieningen doorverwijst.

Verhoeven wijst op een stappenplan dat de gemeente altijd moet doorlopen. Ook zegt ze net als andere aanbieders in de aanloop naar aanbestedingsprocedure pogingen te hebben gedaan om in gesprek te gaan met de gemeente, maar daar zou geen ruimte voor zijn gegeven.

Zorgen over cliënten

Marie-Louise Achterkamp van Hanna Zorgt vertelt dat ze vorige week nog een cliënt kreeg doorverwezen door de gemeente, maar dat die straks weer weg moet. "Zeker voor ouderen en dementerende mensen is dat verschrikkelijk. Zo hebben wij vier mensen die niet passen bij een dagopvang, waar ze eerder waren toegewezen. Ze werden aangemerkt als te druk, te onrustig of als mogelijke wegloper."

Ze vraagt zich af waar haar cliënten straks naartoe moeten. "De stress die het nu allemaal veroorzaakt bij deze mensen wordt heel erg onderschat. Zo zijn er deelnemers die zeggen dat als ze niet meer mogen komen, hopen dat 'onze lieve Heer' ze snel ophaalt. Achterkamp heeft er een duidelijke mening over: "Met de kwetsbare mens wordt geen rekening gehouden."

Erwin Meuldijk van Stichting Connect sluit zich aan bij het verhaal en zegt dat de verandering voor enorm veel onrust zorgt bij zijn cliënten. "Je ziet de angst toeslaan." Eén van de mensen die hij begeleidt, heeft een indicatie die in januari al afloopt. De aanvraag voor verlenging wordt niet in behandeling genomen door Wijkracht omdat er voorliggende voorzieningen zijn. "Hij moet zich in het nieuwe jaar melden bij Wijkracht. Dat gaat hij dus niet doen. 'Dan maar geen begeleiding,' vertelt deze cliënt. "Als ik niet bij jullie mag blijven, dan stop ik ermee. Ik wil niet meer," heeft de man gezegd.

Meuldijk vertelt dat zijn cliënt al vanaf zijn jeugd veel verschillende hulpverleners heeft gehad en ook meerdere keren uit huis is geplaatst. "De gemeente zet nu een kwetsbaar persoon met de rug tegen de muur. Hij heeft straks geen keuze en dat mag niet gebeuren."

Zorgdekkend landschap

In reactie zegt wethouder Luttikholt heel goed te begrijpen dat de keuzes die zijn gemaakt impact hebben op zowel inwoners als de bedrijven in de zorg. "Als we willen zorgen voor een zorgdekkend landschap en dat ook in de toekomst willen, dan moeten wij het anders te organiseren. Dat hebben we gedaan." Met een zorgdekkend landschap wordt onder meer bedoeld dat er voldoende voorzieningen zijn voor de zorgbehoeften van alle inwoners.

Wijkracht Hengelo moet vanaf 1 januari gaan zorgen voor dat zorgdekkend landschap in Hengelo. 2025 wordt gezien als een overgangsjaar, waarin nog niet alles in beton is gegoten en is geregeld. Het is nieuw en dat betekent ook dat er dingen kunnen misgaan. Marie-José Luttikholt: "Ik hoop niet dat het ten koste gaat van cliënten, maar het is niet voor niets een overgangsjaar. Laten we elkaar de ruimte gunnen en elkaar vasthouden."

Passende zorg

Met Wijkracht zijn afspraken gemaakt over de overgang van cliënten van andere aanbieders. Volgens Luttikholt is het van belang dat iedereen de zorg krijgt die hij nodig heeft. Dat wordt voor veel mensen anders. "Het kan zijn dat sommige mensen wel bij die aanbieder blijven, omdat andere zorg niet passend is. Dat zijn de gesprekken die Wijkracht Hengelo straks moet gaan voeren."

Hoe het straks in z'n werk gaat als iemand aanklopt voor hulp? "Dan komt er een keukentafelgesprek. Als er iets voorliggend passend is, dan wordt een maatwerkvoorziening afgewezen," zegt Luttikholt. De wethouder zegt straks zeker niet blind te zijn voor geluiden uit de samenleving komen als het niet goed gaat. "Als blijkt dat er geen dekkend zorglandschap is, dan gaan we in gesprek met Wijkracht."

SP-raadslid Vincent Mulder hekelt de nieuwe verordening Maatschappelijke Ondersteuning gemeente Hengelo 2025 met teveel juridische taal waar hij soms geen touw aan kan vastknopen. Waarom niet een beter leesbaarder stuk? Ook zegt hij nog geen concreet beleidsdocument te hebben gezien, waarin echt wordt uitgelegd wat er met het transformatieplan zal verbeteren.

Sociaal jargon

"We horen al twee jaar de kreten als 'normaliseren' en ook dat maatwerk zoveel mogelijk wordt ingeruild voor voorliggende voorzieningen. Vandaag horen we weer 'van zorg naar gezondheid'. Sociaal jargon noemen we dat, maar dat is niets meer dan het verbloemen van harde bezuinigingen. Mulder vraagt zich ook af waarom de Adviesraad Sociaal Domein en de Clientenraad WMO niet zijn meegenomen en om advies is gevraagd.

Participatie

Ook raadslid Seviye van Wier-Koca van Lokaal Hengelo vindt dat alles-op-alles gezet moet worden om actieve adviesraden in Hengelo te hebben. De partij wilde ook weten op welke manier inwoners zijn betrokken bij de tot standkoming van de nieuwe verordeningen. "Het heeft zes weken ter inzage gelegen, maar is dat niet een passieve manier van informatie ophalen?"

Aanbieders

VVD-raadslid Cynthia van der Zweth-Maijer noemt het schrijnend dat de insprekers een ander verhaal hebben dan de wethouder als het gaat om de aanbestedingen en trekt de conclusie dat de gemeente in gebreke is gebreken als de zorgaanbieders niet mee zijn genomen.

Ook Bas van Wakeren van ProHengelo vindt zowel het verhaal van de insprekers sterk, als van de wethouder. Hij wijst erop dat de Hengelose gemeenteraad zelf heeft besloten om met veel minder aanbieders te werken. "Als ik naar de insprekers luister dan is er blijkbaar iets niet goed gegaan in de communicatie."

Wethouder Marie-Jose Luttikholt deelt de mening van een slechte communicatie niet. "Ik vind dat we goed geïnformeerd hebben. Het kan zijn dat niet iedereen de informatie tijdig heeft gezien, maar we hebben mensen uitgenodigd per brief. Het heeft in het Hengelo's weekblad gestaan. Op een gegeven moment weet ik niet wat je nog meer moet doen om mensen te bereiken."

Expertise kleine aanbieders

BurgerBelangen-raadslid Zohra Hammami wijst op het belang om de expertise van de kleine aanbieders behouden en is bang dat deze straks verdwijnt. Luttikholt: "Dat is aan Wijkracht Hengelo en niet aan de gemeente. Als ze de expertise missen, dan is het aan Wijkracht Hengelo om die expertise binnen te halen."

Wijkracht Hengelo voert de basisondersteuning uit, maar daarnaast heeft de gemeente Hengelo samen met andere regionale gemeenten een aanbesteding doorlopen voor specialistische, geïndiceerde, jeugdhulp. "Specialistische jeugdhulp blijft dus via de gemeente beschikbaar voor mensen die dat nodig hebben."

Wethouder Claudio Bruggink zegt dat de stijgende kosten van de jeugdzorg zorgen baren. "Het aantal jongeren neemt demografisch af. Daarmee verwacht je dat de jeugdhulp terugloopt. Dat neemt echter alleen maar toe. In het landelijke beeld is Hengelo geen uitzondering." De reden? "We zien een steeds ingewikkeldere samenleving, maar ook dat hulp sneller wordt toegekend dan in het verleden."

Jeugdzorg

Dat er zorgen zijn bij de kleinere zorgaanbieders, dat begrijpt de wethouder. Ook hij wijst op het overgangsjaar, waarin nog heel veel mogelijk is. "Ook met de partners die nu zeggen dat ze helemaal niet benaderd zijn en graag willen meedoen. Die mogelijkheden zijn er en kunnen ook in 2025 gevonden worden."

In de basisondersteuning zit maar een klein stukje jeugdzorg. Het meeste wordt nog steeds regionaal ingekocht. Een voordeel van de basisondersteuning vindt Bruggink dat er veel makkelijker toegang geregeld kan worden tot laagdrempelige zorg.

Uitgestoken hand

Hij vroeg dinsdag dan ook om een stukje begrip: "We doen net alsof de gehele oester gesloten is en de gemeente niet meer luistert. We hebben alle signalen gehoord en zullen die vanuit de rol die we hebben ook meenemen en delen dat ze er zijn. De uitgestoken hand is er voor iedereen. Die kan worden opgepakt, waarna we in gesprek kunnen gaan."