Rijssen-Holten jaagt Twentse wethouders in zicht van deal de stuipen op het lijf: 'Aandelen Twence snel verkopen'

Het belooft op donderdag 19 december weer een interessant gesprek te worden in de aandeelhoudersvergadering van Twence. Achter gesloten deuren stemmen de aandeelhoudende gemeenten - vertegenwoordigd door hun wethouders - dan over de overdracht van aandelen van Almelo, Oldenzaal en Twenterand naar Enschede, Hengelo en Losser. Op zichzelf moet dat geen problemen opleveren, maar Rijssen-Holten dreigt de nieuwe kikker te zijn die de kruiwagen vol gelijkgestemden gaat verlaten.

Uittreding, een moeizaam proces

De oorsprong van de aanstaande uittreding ligt in de koers die Twence in de toekomst zou moeten volgen. Die is alweer jaren geleden bepaald. Het bedrijf wil veel meer zijn dan alleen een afvalverbrandingsinstallatie. Het moet een 'duurzaamheidsbevorderaar' worden, die onder meer met de uitbreiding van het warmtenet en met zonneparken energie levert.

Een koers die veel gemeenten zien zitten, maar een aantal niet. In ieder geval niet met hen als aandeelhouder. Almelo en Oldenzaal hebben daarom al in 2017 aangegeven uit Twence te willen stappen. De procedure schrijft voor dat andere gemeenten dan kunnen aanhaken. Twenterand maakte van die gelegenheid destijds gebruik, maar het eveneens twijfelende Rijssen-Holten niet.

Een uittreding is een moeizaam proces. De aandelen moeten namelijk worden overgenomen door een ander publiek orgaan, maar dan moet die er wel zijn. En vervolgens moet er nog onderhandeld worden over een prijs: wat is een aandeel in de afvalenergiecentrale waard? En als de koper een bestaande aandeelhouder is: wat betekent dat dan voor de stemverhoudingen? Allemaal problemen die uiteindelijk zijn opgelost doordat oud-bestuurder Boele Staal werd ingevlogen om tussen de vittende gemeenten te bemiddelen.

Twijfels in Oldenzaal en Rijssen

Na jaren soebatten ligt er nu een deal waar de aandeelhouders zich in kunnen vinden. Voor een bedrag van bijna 36 miljoen euro worden Almelo, Twenterand en Oldenzaal uitgekocht. Het gros van die aandelen gaat naar Enschede, Hengelo en Losser.

Ook Twence zelf neemt - in afwachting van een eventuele nieuwe aandeelhouder - een klein deel van de aandelen over. Door de nieuwe verhoudingen hebben Enschede en Hengelo samen al een meerderheidsbelang in Twence, maar in de statuten wordt vastgelegd dat er ook voor een meerderheidsbesluit minstens vier partijen nodig zijn.

So far, so good. Maar de vijftien gemeenteraden moeten nog wel eerst akkoord gaan met de deal. Of, als ze niet tot de (ver)kopende gemeenten behoren, formeel afstand doen van het zogeheten meekooprecht of meeverkooprecht. En daar begint de schoen te wringen.

Binnen de Oldenzaalse coalitiepartij CDA is twijfel ontstaan of verkoop nog wel de beste optie is. Ze willen de aandelen eigenlijk behouden. En in Rijssen-Holten zijn meerdere raadsfracties eigenlijk helemaal niet gelukkig met Twence. Daarom gingen er afgelopen weken geluiden op om juist mee te doen in het verkooptraject.

Lichte paniek: deal or no deal

De Twentse wethouders die deel uitmaken van het aandeelhoudersoverleg zijn door de politieke ontwikkelingen behoorlijk aan het zweten geraakt. Wellicht niet zozeer om de roep van het CDA in Oldenzaal, want de kans is klein dat het coalitiepartners WG en VVD meekrijgt. Serieuzer is de oproep uit Rijssen-Holten.

De lichte paniek onder aandeelhouders is ontstaan omdat het voorstel dat nu voorligt een deal or no deal is. Elke wijziging die wordt aangebracht legt per definitie een bom onder de hele overeenkomst. Dat is een ingewikkeld financieel verhaal, maar om het simpel te zeggen: als Rijssen-Holten wil meedoen in deze verkoop, moet op z'n minst een deel van de onderhandelingen opnieuw worden gevoerd.

Dat kan wat voor de prijs en verdeling van aandelen betekenen. En daarmee ook voor de lening die Twence heeft afgesloten voor de ruim 50.000 aandelen die het nu (tijdelijk) overneemt. Allemaal zaken die je niet op korte termijn omgooit.

Verhoudingen op scherp zetten?

In de raadsvergadering van Rijssen-Holten was de mening van de meerderheid afgelopen maandag gauw duidelijk. Fracties als ChristenUnie, SGP, VVD en GemeenteBelangen vinden Twence 'te commercieel', zien met de rol als duurzaamheidsbevorderaar alleen maar de risico's toenemen of hebben vragen bij het 'marktconforme tarief' dat Twence zegt te hanteren bij het verwerken van afval.

Wethouder Ben Beens (SGP) maande de gemeenteraad tot terughoudendheid. Hij legde voor dat onmiddellijke deelname aan verkoop (het meeverkooprecht) automatisch een streep door de deal van zes andere gemeenten betekent, hetgeen de verhoudingen in de regio op scherp zal zetten. "Dat wordt dan niet in dank afgenomen."

Rijssen-Holten zet de druk erop

Maar hoe dan wel verder? Wethouder Beens zegt de garantie te hebben van enkele grootaandeelhouders dat zij hun medewerking zullen verlenen aan een nieuw verkooptraject., speciaal voor Rijssen-Holten Maar de lokale VVD is bang dat zo'n belofte wordt verbroken.

"Dan zouden wij onze steun kunnen intrekken en alsnog aanspraak kunnen doen op het meeverkooprecht", aldus Beens. De andere gemeenten hebben er belang bij om niet tegen te stribbelen, wil hij er maar mee duidelijk maken. "Er staat echt heel veel op het spel. Ze zijn behoorlijk geschrokken van de discussie die hier in Rijssen-Holten is ontstaan."

Zoeken naar nieuwe aandeelhouders

Conclusie is dat de gemeenteraad van Rijssen-Holten wethouder Ben Beens nu op pad stuurt met een duidelijke boodschap. Op 19 december zal hij in de aandeelhoudersvergadering van Twence - net als zijn collega's - instemmen met alle afspraken die met de uittreding van Almelo, Twenterand en Oldenzaal te maken hebben. Echter zal dat zijn onder één voorwaarde: de andere aandeelhouders gaan akkoord met een uittredingstraject voor Rijssen-Holten. En die uittreding zou al uiterlijk in 2028 moeten plaatshebben.

Dat zou betekenen dat de kruiwagen van Twence weer een kikker gaat verliezen. De vraag is in hoeverre een (nieuwe) aandeelhouder wil instappen. Enschede wilde bij het net afgeronde traject zelfs wel meer aandelen kopen, maar de andere aandeelhouders vonden dat de stad daarmee te veel invloed zou krijgen in het bedrijf.

Stadt Münster en Kreis Borken hebben ook interesse in een aandeelhouderschap van Twence. Echter staat daar Duitse wetgeving een belang in een buitenlands bedrijf nog in de weg. Ook schuilt er nog een potentieel probleem in het Nederlandse importplafond voor afval.