Vanuit de historie richt burgemeester Patrick Welman (57) met Oldenzaal de blik op de toekomst

Kende u Oldenzaal?

“Jaaahhh. Mijn zus woont hier. Wij vierden hier carnaval. Maar pas als je hier zelf woont, werkt en leeft, begint de stad echt voor je te leven.” Welman vertelt hoe hij destijds zijn voorganger Theo Schouten in de wandelgangen langs de neus weg vroeg of hij voor een tweede termijn ging. “Toen hij zei: nee, ik hou het bij 1 termijn, had ik bij wijze van spreken de volgende dag mijn sollicitatiebrief al klaar. Als de post dan vrijkomt, ga je het proces in en dan word je het uiteindelijk ook nog.”

Het was dus een bewuste keuze voor Oldenzaal? Vanwege de schaal?

“Er zijn in die tijd wel andere plekken in Twente voorbij gekomen, maar het moest voor mij wel een gemeenschap, een samenleving zijn, die bij mij past. Het moest ook een plek zijn met stedelijke elementen. Daar zat voor mij ook wel de uitdaging, want als je uit een stad als Enschede komt dan ben je die dynamiek gewend. Bij Oldenzaal had ik wel meteen het gevoel: dit is geweldig. En ik ben ook nog eens geïnteresseerd in geschiedenis, dus dan heb je in de oudste stad van Twente genoeg te doen.”

Zeker, want men is in Oldenzaal nogal onzorgvuldig omgegaan met de historie, om het eufemistisch uit te drukken…

“Klopt, maar dat kun je niet meer terugdraaien. Helaas hebben we qua gebouwen niet meer zoveel. Maar je kunt er wel voor zorgen dat wat er nog is, zo goed mogelijk bewaard blijft. Daar zit voor mij ook wel een opgave naar de toekomst toe. Kijken of we de waarde van de rijke geschiedenis van Oldenzaal op de een of andere manier door kunt geven naar toekomstige generaties.”

U bent geïnteresseerd in historie, voorzitter van de Oudheidkamer Twente. Hoe belangrijk is de historie als oudste stad van Twente voor het ‘merk’ Oldenzaal?

“Heel belangrijk. Ik denk dat we daar een tijd lang onvoldoende waarde aan gehecht hebben. Gelukkig heeft Oldenzaal Promotie er nu meer aandacht voor. Maar dat geldt ook voor de Oldenzaalse Musea en de Historische Vereniging die we nu hebben. Er verschijnen boeken over Molkenboer, de Plechelmus. Ik zou het mooi vinden als we nu ook met de Plechelmus basiliek nog een stap kunnen zetten, samen met de parochie, de basiliekwachten en de stadsgidsen. Ik denk dat we in Oldenzaal heel veel elementen hebben om die rijke historie nog meer zichtbaar te maken. We kunnen de verhalen die er zijn, bijvoorbeeld over Huttenkloas, beter voor het voetlicht brengen.”

Het verhaal van Huttenkloas leent zich volgens Welman heel goed om mensen laten ervaren hoe men in die tijd – de tweede helft van de 18^e eeuw - met rechtspraak om ging. “En vergelijk dat dan eens met nu. Voor nieuwe inwoners, niet alleen van Oldenzaal, maar van heel Twente, misschien zelfs heel Nederland, is het niet altijd te snappen waar de spelregels die wij kennen, vandaan komen. Als je weet waar het vandaan komt, begrijp je ook beter waarom wij die spelregels hebben. In de tijd van Huttenkloas heeft zich dat allemaal ontwikkeld en het lijkt me goed om dit verhaal van Huttenkloas te vertellen.”

Viel het mee of tegen, de overgang van Enschede naar Oldenzaal?

“Ik moest in het begin, zoals dat heet, wel ont-wethouderen. Als wethouder ben je veel meer een politieke bestuurder en als burgemeester moet je veel meer boven de partijen staan. Heb je ook een andere rol in het college. Zeker in het begin had ik nog wel eens de neiging om me ook inhoudelijk met portefeuilles te bemoeien. Het is veel beter dat je met enige afstand naar zaken kijkt.”

Wat speelde er in Oldenzaal toen u zes jaar geleden aantrad?

“M’n eerste raadsvergadering ging over het krediet voor het zwembad en sportcentrum Vondersweijde. Dus, dat was interessant.” Een understatement, want dat dossier bleef jarenlang de politieke gemoederen bezig houden. Pas onlangs kon het ingrijpend gerenoveerde en verduurzaamde zwembad officieel weer in gebruik worden genomen.

Maar toen kwam corona. Dat was wel heftig, neem ik aan?

“Dat was inderdaad andere koek. Eerst kregen we nog dat de Grote Twentse Carnavalsoptocht niet door kon gaan vanwege de storm. En toen kwam corona. Dan is de vraag, hoe blijf je toch in contact met je samenleving. Hoe krijg je mensen zover dat ze zich blijven houden aan de maatregelen die werden opgelegd. De grote uitdaging was toen ook: hoe houden we de democratie draaiende. Hoe neem je als college en gemeenteraad besluiten. Het digitaal vergaderen heeft toen wel een vlucht genomen. Daar plukken we nu nog steeds de vruchten van.” Ook op het persoonlijke vlak was corona voor Patrick Welman een heftige periode. ”Ik ook nog gewoon papa met twee kinderen op de basisschool en een vrouw, die ook werkte. Dus we zaten met z’n vieren heel veel thuis. Maar dat gold natuurlijk voor iedereen.”

Er was in die tijd veel verzet tegen overheidsmaatregelen als de avondklok. Speelde dat in Oldenzaal ook?

“Dat viel hier nog wel mee. Er waren wel mensen die aandacht vroegen voor het ‘andere geluid’. Maar relletjes zoals in Enschede, dat hebben we hier niet gekend. Op een gegeven moment ging er wel een flyer rond, waarin de jeugd werd opgeroepen om zich te verzetten tegen de avondklok. Daar hebben we tijdig op kunnen acteren omdat we heel snel doorhadden wie daar achter zaten. Dat is dan het voordeel van de schaal van Oldenzaal.”

Grote calamiteiten kende Oldenzaal de afgelopen zes jaar. Behalve dan het instorten van een huis door een gasexplosie in 2022?

“Toevallig heb ik net nog weer app-contact gehad met de familie die daar woonde, naar aanleiding van de grote explosie in Den Haag. Je weet dat zo’n gebeurtenis grote impact heeft op zo’n familie, dus dan zoek je toch even contact om te horen hoe het met ze is. Maar, het gaat goed. Ze hebben een nieuwe plek gevonden en zijn blij dat ze het achter zich kunnen laten.”

Op zo’n moment bent u burgervader, maar u moet als burgemeester de boel bestuurlijk in goede banen leiden.

“We hebben ’t over Oldenzaal. Hier gebeurt natuurlijk ook wel wat, maar je merkt dat hier nog altijd een grote bereidheid is om elkaar te helpen. We zijn dan wel een stad, maar een kleine stad. Je ziet dat de samenleving op het moment dat het nodig is, elkaar weet te vinden en voor elkaar klaar staat. Daar spelen wij als overheid een rol in, ik als burgemeester of burgervader ook.”

Hoe is de sfeer in de gemeenteraad, in de politiek?

“Die is constructief, altijd gericht op het belang van Oldenzaal. Veel minder voor het eigen politieke gewin, of kijk mij hier eens goed bezig zijn. Die cultuur is hier niet. De Oldenzaalse samenleving is er echt op gericht het beste te doen voor Oldenzaal. Dat zie je in de raadszaal en ook in de collegekamer terug.”

Dat vindt u ook plezierig?

“Ja. Natuurlijk mag het af en toe wel wat schuren en ook wel eens knallen. Maar als dat niet de cultuur is, ik zou zeggen: prijs je gelukkig.”

Van Winterswijkse of Montferlandse toestanden, waar raadsleden en bestuurders worden bedreigd, is in Oldenzaal dus geen sprake?

“Nee, dat is zeker niet zo. Maar ik hoor ook hier wel dat steeds minder mensen belangstelling hebben om politiek actief te worden. Daar moeten we volgend jaar, in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen in 2026, wel een stap in zetten. Ik weet niet welke argumenten mensen hebben om het niet te doen. Ik kan alleen maar vanuit mijn eigen ervaring spreken dat ik het fantastisch vond om raadslid te mogen zijn in de gemeente waar ik geboren en getogen ben. Niet alleen heel eervol, maar ook fantastisch om te doen. Ik hoop dat ik het enthousiasme dat ik daarbij voel ook over kan brengen op anderen.”

U maakt bij verschillende gelegenheden, zoals het carnaval, gebruik van de streektaal. Hoe belangrijk is de moodersproak voor u?

“Die heeft voor mij niet absoluut de hoogste prioriteit. Maar er zijn momenten, bijvoorbeeld tijdens het carnaval, dat die taal weer belangrijker wordt. Het geeft ook wel aan wie wij zijn. Woar bi’j d’r een van? Waarom vieren wij carnaval in Oldenzaal? Waarom zijn Oldenzalers zo enorm betrokken op elkaar? Dat komt natuurlijk ergens vandaan. En daar speelt ook taal een rol in. Ondanks het feit dat ik niet met die taal ben grootgebracht, merk aan mezelf dat ik het steeds makkelijker vindt om Twents te spreken en dat het soms beter uitdrukt wat je voelt dan in het Nederlands. Daarom vind ik het wel mooi om met die taal iets te doen. Het hoeft voor mij niet een tweede taal te worden, zoals het Fries. Dus, dat je alle collegestukken en raadsstukken ook in het Twents hebt. Ik vind het wel mooi dat we het meer gaan gebruiken, maar ik wil het niet opleggen.”

Er mogen dan de afgelopen zes jaar niet echt veel ingrijpende gebeurtenissen hebben plaatsgevonden, de komende jaren staat Oldenzaal wel voor grote uitdagingen. Op gebied van woningbouw, energietransitie, de opvang van asielzoekers, ruimtelijke ontwikkeling en financiën.

“De gevolgen van de klimaatverandering, bijvoorbeeld, vragen veel van de gemeente Oldenzaal, ook in financieel opzicht. Veel van die maatregelen zitten in de grond, dus je ziet het niet en dan vragen de mensen zich af: wat heb ik er aan. Zeker is wel, dat als we die investeringen in het verleden niet gedaan hadden, we dan zeker bij de laatste grote wateroverlast nog veel meer problemen hadden gehad. De financiële uitdaging waar we voor staan is sowieso fors door de dreigende korting op de rijksgelden. Dat vraagt veel van iedereen, hier in dit huis. We zullen heel zorgvuldig moeten kijken waar we de euro’s aan uitgeven.”

Het lijkt er op dat er op dit moment overal in Twente de piketpaaltjes worden geslagen als het gaat om de ruimtelijke ontwikkeling. Wat is de positie van Oldenzaal in dit krachtenveld?

“Je moet altijd uitgaan van je eigen wensen. En je eigen kracht. We hebben bij de ontwikkeling van de Toekomstvisie wel gemerkt dat de Oldenzaler het heel erg belangrijk vindt dat wat er nu is, ook in de toekomst aanwezig blijft. Dat zit ‘m niet alleen in voorzieningen als stadstheater De Bond, het NS-station, de onderwijshuisvesting en de sportvoorzieningen, maar ook dat je de saamhorigheid, het naar elkaar omzien, blijft behouden. Dat vraagt van ons allemaal heel veel. We zullen in de bevolkingssamenstelling toe moeten naar minder grijs en meer jonge gezinnen, die hier ook willen blijven wonen. En mee willen blijven doen in die Oldenzaalse samenleving. Die groep moeten we dus iets bieden. En dat geldt natuurlijk ook voor jongeren, de 1 en 2 persoonshuishoudens. Dat betekent dat je iets moet doen in de woningvoorraad. Dan kom je al heel snel in een groeimodel terecht.”

Grenzen bereikt

En dan blijkt dus dat Oldenzaal letterlijk tegen grenzen aanloopt.

“Ja, op een gegeven moment heb je je grenzen wel bereikt. We hebben met Dinkelland al een gesprek gehad, in de zin van: Weet dat het in onze Position Paper staat. Ze gaven aan daar niet verrast over te zijn, maar ook niet zover dat ze bereid zijn nu al grenzen te verleggen. Dat snap ik. Ik denk dat het goed is, open met elkaar het gesprek aan te gaan. Hoe kunnen we nu die opgave waar we in Twente gezamenlijk voor staan het hoofd bieden. Dat kan Oldenzaal niet alleen, dat moet je met je directe omgeving doen. Let wel, ik heb het hier wel over de verdere toekomst. We moeten eerst de mogelijkheden die we zelf nog hebben, zoveel mogelijk invullen. Pas als dat niet meer lukt, moeten we met de Provincie en de gemeente Dinkelland in gesprek over hoe we dat oplossen. Ik verwacht niet dat dit de komende zes jaar het geval zal zijn.”

Welman sluit dus niet uit dat Oldenzaal in de verdere toekomst nog nadrukkelijker de samenwerking moeten gaan zoeken in noordoost Twente, of zelfs daarbuiten. “Maar voorlopig hebben we gezegd: Als wij nou groeien naar die 40.000 inwoners, dan hebben we wel voor ons zelf een fundament gecreëerd, waarop een heleboel van onze toekomstige wensen gehonoreerd kunnen worden. Daarnaast zie je landelijk een enorme woningnood en daar willen we als Oldenzaal en ook als Twente wel onze bijdrage aan leveren.”

Onderscheidende elementen

Wordt Oldenzaal dan de stedelijke voorziening voor noordoost Twente?

"Dat is helemaal geen gekke gedachte. Ik denk dat er groepen in noordoost Twente zijn, die zeggen: Oldenzaal is de schaal waar ik me prettig bij voel. Ik hoef niet in Oldenzaal zelf te wonen, maar ik kan er wel naar het theater en mijn niet-dagelijkse inkopen doen. Want ik doe dat liever niet in Enschede of Hengelo. Op dat vlak kunnen wij ten opzichte van andere plaatsen in noordoost Twente iets extra’s bieden.”

“Wij hebben als Oldenzaal wel een aantal mooie, onderscheidende elementen, zoals ons onderwijs, de binding die we voelen, maar ook een station. Vanuit Oldenzaal ben je met de trein zo in Berlijn of Hannover, maar ook in Amsterdam. Jongelui kijken toch anders naar mobiliteit dan wij als ouderen. Er liggen kansen voor Oldenzaal om op dat vlak iets te creëren, zodat je die groepen ook aan je kunt binden.”

Omdat het grondgebied van Oldenzaal beperkt is, kan er niet zoveel binnen de gemeentegrenzen. Ook als het gaat om bijvoorbeeld het plaatsen van windmolens en de opvang van asielzoekers.

“Als het gaat om asielzoekers, moeten we afwachten waar het Rijk mee komt, zodat we weten welke opgave we hebben. We doen het nu al meer dan goed rondom statushouders. Die weten we allemaal een goede plek te geven in hotel De Kroon. Maar als we ook iets moeten doen rond een asielzoekerscentrum, wordt dat best wel een opgave. Wethouder Rob Christenhusz zit aan de Twentse regietafel. Het is de bedoeling om daar begin volgend jaar ook met de raad nog eens weer expliciet over te spreken.”

Bij dit alles dient zich volgens Welman nog een extra vraagstuk aan: De ontwikkelingen op het vliegveld. “Als die F35’s daar gaan komen, met de geluidscontouren die daar bij horen, worden de beperkte mogelijkheden die we hebben nog kleiner. Dat wij hier geen windmolens kunnen plaatsen van een bepaalde lengte, heeft alles met die luchthaven te maken. Dan hoop je maar dat andere bestuurders en partijen dat ook herkennen en erkennen: Dat kunnen we Oldenzaal niet vragen omdat het de mogelijkheden niet heeft.’’