Enschedese binnenstad wordt 'emissievrij' en dat scheelt de halfjaarlijkse uitstoot van één gezin

Ondanks kritiek vanuit de Tweede Kamer geldt is in ongeveer twintig gemeenten de binnenstad sinds 1 januari (of op korte termijn) een zero-emissiezone. Enschede wil leren van de lessen uit de andere steden en voert de uitstootvrije zone vanaf 1 juli in. Dat wil zeggen: voor bestelbusjes en vrachtwagens. Het is de bedoeling dat de binnenstad vanaf 2030 ook voor personenauto's op diesel of benzine verboden terrein is, maar dat besluit moet nog genomen worden. 1Twente zet op een rij wat er vanaf 1 juli precies gaat veranderen.

Wat levert het op?

Misschien wel de belangrijkste vraag: wat levert het eigenlijk op? Want waarom zou je een zero-emissiezone willen invoeren zonder doel? In landelijke en lokale overheidscommunicatie wordt vooral gewezen op het verminderen van de CO2-uitstoot. Maar hoeveel neemt deze dan af?

Ingenieursbureau RoyalHasKoningDHV heeft dat voor de gemeente in kaart gebracht. Dat wil zeggen: er is via een rekenmodel met oog op alle mitsen en maren (ontheffingen, 'ontwijkgedrag' en de trendmatige afname van uitstootgassen) ingeschat hoeveel uitstoot er vanaf 2030 in Enschede vermeden wordt als gevolg van de zero-emissiezone. Want 'emissievrij' zal de binnenstad niet worden.

De vermeden CO2-uitstoot gaat om - hou je vast - 7.500 kilo per jaar. Driehonderd kruiwagentjes vol; bijna 30 procent reductie op alle uitstoot van verkeer binnen het stadserf. Dat klinkt misschien veel, maar in feite gaat het hier om de uitstoot van één gemiddeld gezin over een periode van zo'n vijf maanden. Of om het in breder perspectief te plaatsen: Enschede telt ruim 81.000 huishoudens, die volgens dezelfde stelregel samen goed zijn voor de uitstoot van 1,5 miljard kilo CO2 per jaar.

Stok achter de deur

Oke, omdat die vracht- en bestelwagens de halve stad doorrijden om in de binnenstad te komen, ligt de totale vermeden CO2-uitstoot op Enschedees grondgebied wat hoger: 1,1 miljoen kilo per jaar, ofwel de gemiddelde uitstoot van 61 huishoudens.

En ook de hoeveelheid fijnstof en stikstofoxiden, andere luchtvervuilers als gevolg van wegverkeer, nemen af. Maar deze getallen laten zich minder goed vergelijken. Bovendien blijkt uit cijfers van de Atlas Leefomgeving dat de luchtkwaliteit in Enschede nu al het hele jaar door (ruim) binnen de wettelijke normen blijft.

De landelijke invoering van zero-emissiezones lijkt in Enschede vooral een manier om de al langer gewenste verandering van bevoorrading van binnenstadondernemers door te voeren. Al jaren is de hoeveelheid verkeersbewegingen in de binnenstad een doorn in het oog. "Bij eerdere pilots voor het verduurzamen van de stadslogistiek bleek het ontbreken van de stok achter de deur een groot gemis waardoor het geen succes werd", laat een woordvoerder van de gemeente desgevraagd weten.

Vanaf 1 juli uitstootvrij

Met het invoeren van 'tijdsloten' heeft de gemeente Enschede het verkeer op het stadserf al wat teruggedrongen. Laden, lossen of pakketten afleveren is slechts op bepaalde tijden in de binnenstad toegestaan. Dit wordt gehandhaafd met kentekencamera's, die daardoor ook een goed beeld geven van de verkeersstromen op het stadserf.

Vanaf 1 juli is de logistiek in de binnenstad alleen nog toegestaan met uitstootvrije (of hybride) bestelbusjes en vrachtwagens. Dat zal voor de grote bedrijven nauwelijks problemen opleveren. Supermarkten Albert Heijn en Jumbo laden en lossen namelijk net buiten het stadserf. En bierbrouwer Grolsch heeft nu al hybride vrachtwagens die in milieuzones kunnen overschakelen van diesel naar elektrisch.

Pakketjes per bakfiets

Vooral de kleinere ondernemers zullen creatiever moeten worden. Ja, er wordt al sinds 2021 over de invoering van de zero-emissiezone gesproken, maar het probleem is dat in sommige branches bij bevoorrading veel gebruik wordt gemaakt van (verschillende) zzp'ers. En het is de vraag of die over een uitstootvrij voertuig beschikken. Enschede is straks met Zwolle immers de enige plek in Overijssel met een milieuzone.

Ondernemers krijgen daarom de keuze om hun pakketten bij een zogeheten hub te laten afleveren. Dit is een locatie buiten de binnenstad in beheer van koeriersbedrijf MSG. Van daaruit is het de bedoeling dat goederen dagelijks per bakfiets bij binnenstadondernemers worden afgeleverd. Ook loopt er een pilot met een testvoertuig, waarbij winkeliers die twijfelen over de aanschaf van een elektrische wagen kunnen kijken of het iets voor hen is.

Twaalf keer per jaar sjoemelen

Per kenteken mag er twaalf dagen per jaar worden afgeweken van de zero-emissieregels. Daarvoor kan er een ontheffing worden aangevraagd. 1Twente heeft vanuit enkele organisaties vernomen dat deze twaalf ontheffingen mogelijk niet genoeg zijn, maar die willen dat eerst met de gemeente zelf bespreken.

Grote vraag is of klusdiensten, vloerenleggers, schilders of rioolreinigers uit de voeten kunnen met de dagontheffingen. De gemeente wijst op een 'heel stelsel van overgangs- en ontheffingsregels tot 2030'. Die staan op een landelijke website. "In de basis geldt dat al het logistiek verkeer uitstootvrij moet zijn, tenzij een ondernemer voor een van de regels in aanmerking komt."

Tal van uitzonderingen

Een greep uit de uitzonderingen: ondernemers die kunnen aantonen dat zij op korte termijn een uitstootvrij voertuig aanschaffen, mogen voorlopig met hun diesel- of benzinebestelbus doorrijden. Voor wie kan aantonen dat die aanschaf financieel absoluut niet uit kan, maar ook niet zonder bestelwagen of vrachtwagen kan, geldt hetzelfde. Ook voertuigen die niet in uitstootvrije vorm bestaan, blijven toegestaan.

Het aanvragen en bijhouden van ontheffingen is landelijk belegd bij het Centraal Loket van de RDW. In Enschede geldt bovendien een uitzondering die niet landelijk is geregeld: marktkooplieden mogen tot 2030 gebruik maken van diesel- en benzinevoertuigen, omdat het nu praktisch niet mogelijk is om uitstootvrije voertuigen te gebruiken.

Niet direct boetes

De komende zes weken ligt het zogeheten verkeersbesluit, waarin de regels rond de zero-emissiezone zijn vastgelegd, ter inzage. Inwoners en andere belanghebbenden kunnen in deze periode een zienswijze indienen. Als de uitstootvrije zone definitief is vastgesteld, zijn de regels vanaf 1 juli van kracht.

Handhaving gebeurt op basis van het kentekenregistratiesysteem bij de verschillende toegangen tot het stadserf. De eerste vier maanden worden gezien als overgangsperiode. Dat betekent dat er tot 1 november alleen waarschuwingsbrieven worden verstuurd. Daarna geldt in principe een boete van 120 euro per overtreding voor bestelwagens. Voor vrachtwagens is de boete 300 euro.