In Depot: de stoelen van Hartman, moderne Enschedese geschiedenis

Massaal ingekochte eenheidsworst, waar je dan toch een persoonlijk tintje aan kon geven. Al was het maar voor het gevoel. De vijf-standen-tuinstoelen van Hartman vlogen als zoete broodjes over de toonbank. Enschede werd in de jaren tachtig de bijna-tuinstoelenhoofdstad van Europa.

Jatwerk

Je kunt moeilijk zeggen dat die stoel van Hartman uniek was. Het klapmechanisme was jatwerk. En het ontwerp van de stoel eigenlijk ook. Het was Heinz Kettler - van de gelijknamige Duitse firma - die in 1955 een mechanisme uitvond waarmee stoelen gemakkelijk op te klappen waren.

Reuze handig. Het volk kreeg weliswaar steeds meer vrije tijd, doorzonwoningen en een tuintje, maar de schuurtjes bleven klein. En ’s winters wil je het buitenspul toch tegen weer en wind beschermen.

Van staal naar kunststof

Frans Hartman begon met stalen stoelen. Een product van Rinco, een aanvankelijk heel succesvolle Oldenzaalse tuinmeubelenfabriek, die in 1970 op de fles ging. Twee werknemers namen de ontwerpen mee en begonnen voor zichzelf in een leegstaand textielpand in Enschede: Uniemetaal en Bemico.

Bemico-baas Hartman stapte in 1983 over van staal op kunststof. En liet zijn eigen achternaam onuitwisbaar in het frame gieten: er was een nieuw merk geboren. Hartman groeide als kool. Alleen de Duitse tegenhanger, Kettler, bleef groter.

Rinco, dat failliete Oldenzaalse bedrijf, maakte een herstart en kwam ook naar Enschede.

Eerst wit, later ook kleurtjes

De stoelen van die Twentse en de Duitse tuinmeubelgiganten leken als twee druppels water op elkaar. Er zal bijna geen Europeaan bestaan die er nooit een gezien heeft: licht gebogen rugleuning, een zitvlak dat is gevormd zoals je zou willen, armleuningen waarmee je de zit op vijf standen kunt instellen. En wit. Allemaal wit.

Tot Hartman in de jaren 90 bedacht dat het ook groen, bordeauxrood of champagne kon zijn. Dat was een reactie op terugvallende verkopen. De markt raakte verzadigd, niet in de laatste plaats omdat die stoelen een aardige tijd meegingen. Eenmaal gekocht, was je lang niet aan vervanging toe.

Een persoonlijk tintje

Hartman bedacht kussens en parasols in een aantal tinten en dessins. Voor een persoonlijk tintje. De tijd van collectiviteit was voorbij, het individualisme schreed voort. Het leverde de praktisch ingestorte textielindustrie toch nog wat werk op, bovendien.

In 2005 was het over en uit met de productie in Enschede. Maar een Hartman gaat niet zomaar verloren en er kwam een doorstart in Zuidoost-Azië. Het hoofdkantoor en de ontwerpafdeling bleven wel in Enschede.

Sinds een paar jaar wordt een deel van de productie weer in Twente gedaan. In Losser. In een voormalig fabriekspand van Van Heek.