Twentse burgemeesters soms te fanatiek bij sluiten woningen na vondst drugs: 'Ze schieten door'

Het zijn niet alleen rechters die burgemeesters een tik op de vingers geven, ook de Nationale ombudsman en de Kinderombudsman halen uit in het onderzoeksrapport Als de overheid niet thuisgeeft...

Beide ombudsmannen ontvangen regelmatig klachten over huisuitzettingen van gezinnen. 'De aard van deze signalen vormde aanleiding een gezamenlijk onderzoek in te stellen', schrijven zij in dat onderzoek uit 2023. Daarin wordt onder meer blootgelegd dat de overheid zich niet houdt 'aan de verplichting dat huisuitzettingen niet tot dakloosheid mogen leiden.'

'Laatste remedie'

De ombudsmannen komen met een waslijst aan aanbevelingen voor de landelijke en de lokale overheid. 'Kijk naar de impact van beleid en wetgeving op sociale grondrechten' en 'verplicht gemeenten fatsoenlijke alternatieve accommodatie te regelen voor gezinnen die uit hun huis worden gezet', luiden zomaar twee adviezen aan de minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. En aan burgemeesters: 'Zet de tijdelijke sluiting van een woning op basis van de Wet Damocles in als laatste remedie.' Maar die burgemeesters gaan niet zelden soepeltjes met die wet om.

Michelle Bruijn, onderzoeker en docent aan de Rijksuniversiteit Groningen, dook in 2019 in 271 rechtelijke vonnissen over de Wet Damocles. Daaruit bleek dat burgemeesters in zo'n dertig procent van woningsluitingen werden teruggefloten door de rechter.

"Bewoners die vijf wietplantjes of vijftig gram cannabis in huis hebben, worden soms zonder pardon hun huis uit gezet", zei Bruijn daar toen over tegen de NOS. "Soms zijn dat families met kinderen, of mensen die de cannabis telen voor medicinaal gebruik omdat ze ernstig ziek zijn." Waarom burgemeesters zo soepel met die wet omgingen? "Gewoon gemakzucht", volgens Bruijn.

Aanscherping regels

Met een soortgelijk oordeel kwam de Raad van State drie jaar later. Burgemeesters moeten sinds dat jaar goed kunnen uitleggen of sluiting écht nodig is en afwegen dat bewoners hierdoor niet te hard worden geraakt. Maar dat gebeurt nog altijd niet even secuur, ontdekten de NOS en Omroep Brabant.

Wie te maken krijgt met een woningsluiting vanuit de Opiumwet kan dat besluit aanvechten bij de rechter. De twee omroepen bestudeerden 350 uitspraken van dat soort rechtszaken sinds 2022. Ondanks de aanscherping van de regels verloren gemeenten ruim 100 van die 350 rechtszaken. Nog altijd zo ongeveer een op drie dus.

Rechters oordeelden dat de sluiting een onevenredig zware straf was. Bijvoorbeeld omdat er in de woning die met sluiting werd bedreigd ook kinderen wonen die dat huis moeten verlaten. Of omdat de openbare orde minder ernstig werd verstoord dan de burgemeester aangaf. Er waren zelfs burgemeesters die niet konden aantonen dat er drugs werden verhandeld uit een woning en ook niet konden uitleggen waarom dat 'drugspand' op slot moest.

Gezinnen op straat

"Je ziet dat burgemeesters niet helemaal begrijpen aan welke eisen ze moeten voldoen. Gezinnen zijn daar echt de dupe van en komen door fouten van de overheid op straat te staan", zei Michel Vols, hoogleraar openbare-orderecht aan de Rijksuniversiteit Groningen daar vorig jaar over.

Echt problematisch wordt het als een burgemeester een huurwoning op slot zet. Vaak zegt de woningcorporatie dan het huurcontract op en komen de huurders op een zwarte lijst te staan. Volgens Vols bestaat het risico dat deze bewoners "alleen maar verder de vernieling in worden geholpen en in de armen van criminelen worden gedreven".

Xtc en cocaïne

Dat lot hing ook een Enschedese vrouw boven het hoofd. Zij dreigde met haar twee minderjarige kinderen op straat te komen staan, nadat burgemeester Roelof Bleker de woning drie maanden op slot wilde zetten. In de woning was een rugzak gevonden met daarin 1136 xtc-pillen en ruim 105 gram cocaïne. In de woning zelf werd daarnaast een kleine hoeveelheid cocaïne gevonden.

Reden voor Bleker om op te treden. De vrouw, die verklaarde dat de rugzak van haar ex was, stapte echter naar de rechter. Die stelde eind vorig jaar dat Bleker onvoldoende bewijs had om de woning te sluiten en moeder en kinderen op straat te zetten. De burgemeester trok daarop de woningsluiting in.

Vorige week kreeg de burgemeester van Enschede opnieuw een tik op de vingers. Dit keer nadat hij een woning drie maanden wilde sluiten, omdat er 243 gram hasj was aangetroffen. Ook vonden opsporingsambtenaren lege gripzakjes, telefoons en een weegschaaltje met daarop een wit poeder. Dat duidde op drugshandel, stelde Bleker, die tot actie overging. Maar net voordat de woning op slot zou gaan, oordeelde de rechter dat Bleker zijn huiswerk moest overdoen.

De burgemeester kon namelijk niet aannemelijk maken dat het woon- of leefklimaat of de openbare orde rondom de woning in geding was. "In dat geval is er de nodige aanloop van mensen die drugs halen, waar de buren flink last van kunnen hebben", zegt advocaat Wiel Fleuren van Fleuren van Veldhuizen Advocaten. Hij stond de met huisuitzetting bedreigde Enschedeër bij in de zaak tegen Bleker. "Maar hij kon die sluiting in dit geval niet goed onderbouwen."

'Doorgeschoten'

Fleuren erkent dat Bleker de plank niet helemaal heeft misgeslagen. "Er waren aanwijzingen om op te mogen treden. Maar daarin is hij behoorlijk doorgeschoten", meent de advocaat. Hij sluit niet uit dat dat het gevolg is van de wil van de burgemeester om te laten zien dat hij drugshandel niet accepteert en een vuist wil maken tegen ondermijning.

Soms iets te fanatiek, blijkt uit gerechtelijke uitspraken. Want de Enschedese burgemeester is het afgelopen jaar al vier keer teruggefloten door de rechter. En deze donderdag moet Bleker zich opnieuw verantwoorden voor de rechter. Dit keer wil hij een woning aan de Bontweverij drie maanden sluiten. De bewoner wil dat met een kort geding tegenhouden.