Stadsbank Oost-Nederland krijgt tonnen terug van Belastingdienst, maar komt daardoor in problemen

Stadsbank Oost-Nederland (SON) is een organisatie die voor 21 gemeenten in Twente en de Achterhoek werkt. Het gaat daarbij om het verstrekken van leningen aan minima, hulp bij het oplossen van schulden of betalingen en bewindvoering als een inwoner (tijdelijk) niet in staat is om de financiële huishouding zelfstandig te regelen. Daarmee treedt de Stadsbank op als curator en staat de organisatie - die deels door de deelnemende gemeenten wordt betaald - onder toezicht van de rechtbank.

Stadsbank hoeft geen btw af te dragen

Voor beschermingsbewind brengt de Stadsbank een bedrag in rekening bij de klant. Dat tarief is landelijk bepaald en per situatie verschillend. Voor een eenpersoonshuishouden met problematische schulden gaat het dit jaar om 151,17 euro per maand, exclusief btw. Die laatste toevoeging over btw is belangrijk, want dat is precies waar het in de zaak van Stadsbank Oost-Nederland om draait.

Dus wat is er aan de hand? Lang verhaal kort: in april 2023 heeft de Hoge Raad bepaald dat curatoren en bewindvoerders van instellingen zonder winstoogmerk tot de categorie 'sociaal-maatschappelijk' behoren en daarom geen btw hoeven af te dragen. Dat tarief stond op 21 procent. De uitspraak betekent dat organisaties zoals SON met terugwerkende kracht (vanaf 1 juli 2020) de afgedragen belasting terugkrijgen.

Ook klanten terugbetalen

Zo krijgt de schudhulporganisatie, gevestigd aan de Spelbergsweg in Enschede, bijna 500.000 euro terug over de periode juli 2020 - december 2022. "Het gaat om gemeenschapsgeld, waar wij zorgvuldig mee omgaan", laat een woordvoerder op vragen van 1Twente weten. "Om die reden is deze terugbetaling van de fiscus ook toegevoegd aan onze reserves en is het niet aan andere doelen besteed."

Grotendeels door deze meevaller wist de Stadsbank in de jaarrekening van 2023 een zeker verlies om te zetten in zwarte cijfers. Maar vanuit het bewindsbureau van de rechtbank - dat toezicht houdt op curatoren - kwam de mededeling dat klanten die onterecht btw hebben betaald recht hebben op restitutie. Een curator zonder winstoogmerk mag namelijk geen 'winst' maken over zijn diensten... en dat is met het doorbelasten van btw in feite wel wat er is gebeurd. Terugbetalen dus, luidt het oordeel.

Administratieve last

Nu wordt het ingewikkelder. Want lang niet alle klanten van de Stadsbank Oost-Nederland hebben recht op btw-teruggave. De meesten betalen de bewindvoerder niet uit eigen zak, maar krijgen die kosten vergoed via de bijzondere bijstand. Dat is een gemeentelijke regeling. Het terugstorten van de btw is in dat geval een soort broekzak-vestzakoperatie en dat hoeft niet.

Het terug te betalen bedrag ligt dus aanzienlijk lager dan de genoemde 5 ton. Maar hoe laag, dat is niet met een druk op de knop uit te zoeken. SON kon bij de rechtbank ook niet zeggen om hoeveel dossiers het gaat. "Wat het administratief intensief maakt is onder meer dat het inkomen van klanten vaak wisselend is tijdens de periode van bewind. Waardoor ook perioden van bijzondere bijstand afwisselen met perioden zonder en/of deels bijzondere bijstand."

Van invloed op inkomen

De Stadsbank heeft daarom bij de rechtbank gepleit om de te veel ontvangen btw niet terug te hoeven betalen. Volgens de schuldhulporganisatie is dat ook in het belang van de klant. Want als die enkele tientjes per maand terugkrijgt, kan dat van invloed zijn op de hoogte van het inkomen en daarmee ook op rechtmatigheid van het gebruik van regelingen zoals de (bijzondere) bijstand. Met alle problemen van dien.

Hoewel de rechter vindt dat Stadsbank Oost-Nederland niets te verwijten valt en in de uitspraak de goede staat van dienst van de instelling benoemt, komt deze wel tot conclusie dat alles in het werk moet worden gesteld om klanten hun te veel betaalde btw terug te geven. Ook de dossiers die al lang zijn afgerond. En waar klanten zijn overleden, moet er op zoek worden gegaan naar nabestaanden.

Alle dossiers doorspitten

"Dit maakt dat ieder klantdossier stap voor stap doorgenomen moet worden om de situatie in kaart te brengen en goed af te handelen", laat een woordvoerder weten. Hoewel niet concreet gezegd, betekent dit dat SON vele administratieve kosten zal moeten maken. De rechter verwacht dat alle dossiers voor de zomer in beeld zijn.

"We beraden ons nog over het vervolg. We hebben de mogelijkheid om in hoger beroep te gaan of tot uitvoer te brengen wat nu in de uitspraak staat. Uiteraard zijn wij teleurgesteld in de uitkomst. We zijn van mening dat we zorgvuldig en correct gehandeld hebben."