Wachtlijsten, minder uren en einde keuzevrijheid: Enschede doet 'noodgreep' bij huishoudelijke hulp

Dat er sprake is van personeelstekorten bij de huishoudelijke ondersteuning is niet nieuw. Vorig jaar zijn raadsleden al op de hoogte gesteld van dreigende tekorten. Die zijn inmiddels zo opgelopen dat fracties donderdag zijn ingelicht over noodmaatregelen. "We realiseren ons dat de maatregelen een grote impact hebben op inwoners", aldus het college van B&W.

100 nieuwe aanvragen per maand

Een belangrijke oorzaak van het ontstaan van de tekorten zou een snelle toename van het aantal inwoners zijn die recht hebben op ondersteuning in het huishouden. Denk daarbij aan hulp bij het schoonmaken, de was en soms ook bij het bereiden van maaltijden.

In Enschede ontvangen meer dan zesduizend inwoners ondersteuning in het huishouden. In 2023 kwamen er per maand gemiddeld 90 nieuwe cliënten bij. In de 2024 is dat gestegen naar gemiddeld 100 inwoners per maand. De wachtlijst voor een indicatie is daardoor opgelopen naar acht tot twaalf weken en loopt wellicht nog verder op.

Geen keuze en minder uren

Het college constateert dat het nu niet meer lukt om iedereen de ondersteuning te bieden waar hij of zij recht op heeft. "Onze gecontracteerde aanbieders hebben onvoldoende personeel om nieuwe aanmeldingen aan te nemen." Dat betekent dat de beschikbaarheid van zorg leidend wordt bij het toekennen ervan.

Met andere woorden: inwoners kunnen niet langer zelf kiezen van welke organisatie zij huishoudelijke hulp willen ontvangen. "Ook is het niet altijd meer mogelijk om hulp te krijgen op vaste dagen op vaste tijden. Het is ook een uitdaging om inwoners een vaste hulp te bieden." Bij nieuwe aanvragen van alleen de basismodule (standaard schoonmaaktaken) kan vanaf nu 15 minuten minder ingezet worden.

Vrijwillig afstand doen

Deze maatregelen druisen lijnrecht in tegen de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Die schrijft namelijk voor dat inwoners keuzevrijheid hebben voor wat betreft de organisatie en dat zij het aantal uren hulp krijgen waar zij volgens hun indicatie recht op hebben. Op dat gebied kent Enschede inmiddels al een lange geschiedenis aan rechtszaken van inwoners.

Het college zegt zich te beseffen dat er een 'spanningsveld' is ontstaan tussen het recht op ondersteuning en de praktische (on)mogelijkheden. Vanuit de wijkteams wordt aanvragers bij de indicatiestelling dan ook gevraagd of zij vrijwillig elke twee weken in plaats van wekelijks hulp willen ontvangen. Ook aan inwoners die al thuishulp ontvangen wordt een vrijwillige afstand van het aantal minuten of uren huishoudelijke hulp gevraagd.

Zoeken naar oplossingen

"Bovenstaande maatregelen zijn een noodgreep in een situatie van overmacht", zegt het college van B&W. Er wordt beroep gedaan op solidariteit. "We richten ons in eerste instantie op inwoners met nieuwe aanvragen, maar sluiten niet uit dat bij verdere toename van de krapte er nader maatregelen moeten worden genomen."

Onlangs is er onder het motto 'Samen Leven, Samen Zorgen' onderzoek gedaan naar kostenbesparingen binnen de Wmo. Een centrale wasvoorziening, waarbij de was niet meer bij inwoners thuis wordt gedaan, is één van de oplossingen die nu concreet wordt uitgewerkt. Een andere oplossingsrichting is het nog meer inzetten op reablement ofwel het 'minder afhankelijk' worden van inwoners. Met andere woorden: minder taken laten uitvoeren door de thuishulp en meer door de cliënt zelf.