Tientallen medewerkers per direct ontslagen bij UT Enschede: 'Had nog gewoon colleges staan deze week'

Universiteiten hebben het financieel zwaar in Nederland. Landelijk komt er een bezuiniging aan van ruim een half miljard euro voor het hoger onderwijs en wetenschap, nog bovenop de al bestaande bezuinigingen. Zo wordt er bijvoorbeeld gekort op stimuleringsbeurzen en fondsen voor onderzoek en wetenschap. Maar ook de bekostiging van internationale studenten wordt minder.

Bezuinigen, bezuinigen, bezuinigen

Deze bezuinigingen hakken er flink in bij universiteiten. Dat geldt ook voor Universiteit Twente in Enschede, de enige universiteit in provincie Overijssel. De universiteit kampt al langer met financiële druk en al maandenlang wordt er veel gesproken over de bezuinigingen.

De faculteiten krijgen te horen wat hun bezuinigingsplan moet inhouden en wat hierin de kaders zijn. Maar de afdelingen zijn uiteindelijk zelf financieel verantwoordelijk voor hoe ze dit gaan inregelen.

De faculteit Technische Natuurwetenschappen (TNW) besluit als enige afdeling om het middels een reorganisatie te doen. Het bestuur liet vorig jaar september middels een brief aan haar medewerkers weten dat een reorganisatie 'onvermijdelijk' is vanwege de flinke bezuinigingen die eraan gaan komen.

'U bent ontslagen'

Ondanks dat die bezuinigingsmaatregel voor niemand uit de lucht komt vallen, zit de schrik er deze week flink in onder werknemers van de faculteit. Want zowel gisteren als vandaag vindt er een ontslagronde plaats. Abrupt, en per direct liggen er 46 werknemers uit.

De sfeer op de campus is "om te snijden" op het moment, vertelt Christian Blum, hoofddocent bij de Technische Natuurwetenschappen (TNW) van Universiteit Twente. Hij is al meer dan twintig jaar werkzaam bij de universiteit, maar aan zijn loopbaan komt direct een einde, kreeg hij gisteren te horen.

Ongeloof

"Ik kreeg opeens de vraag of ik 's middags naar de universiteit kon komen. Daar waren ook drie andere collega's en iemand van de HR-afdeling. Dan hoor je daar opeens dat je eruit ligt. Per direct", vertelt Blum, die eigenlijk nog steeds niet kan geloven wat er nu precies gebeurd is.

Maar de manier waarop deze ontslagrondes worden uitgevoerd? Daar is Blum niet over te spreken. Hij noemt de ontslagronde 'genadeloos'. Hij zegt nog drie maanden uitbetaald te krijgen, maar het is wel de bedoeling dat hij zijn werkzaamheden meteen neerlegt. En dat schiet hem in het verkeerde keelgat.

"Ik heb nog gewoon colleges op het programma staan deze week! Hoe ze dat gaan oplossen, weet ik ook niet. Ik krijg ook nog een paar maanden gewoon betaald. Maar dit zo, op deze manier? En zo abrupt? Nee, zo ga je niet met mensen om", vervolgt de hoofddocent, die daarnaast ook onderzoeker is.

'Moeilijke periode'

Het bestuur van de universiteit verwacht dat er de komende maanden meer bekend wordt over het aantal ontslagen van personeel, maar dit zal universiteitsbreed worden bekeken. Dat overstijgt daarmee de plannen van de faculteiten.

Over de gang van zaken van de ontslagrondes van vandaag en gisteren zegt de universiteit het volgende: "In de afgelopen maanden is het reorganisatieplan opgesteld, waarin strategische keuzes (...) worden geschetst. Dit plan is besproken met de faculteitsraad van TNW en het College van Bestuur, die beiden goedkeuring hebben gegeven voor het plan", laat een woordvoerder van het College van Bestuur van Universiteit Twente dinsdagmiddag weten in een statement op de website van de universiteit.

Ook vertelt het bestuur hoe het vervolgtraject eruit komt te zien voor de faculteit. "Als UT doen we ons uiterste best om hen in deze moeilijke periode te ondersteunen. In de komende periode zal verder worden gekeken wat er nodig is om de continuïteit van het onderwijs binnen de faculteit te borgen, gegeven de mogelijke aanpassingen in de organisatie."

Onderzoek naar Parkinson

Hoe de universiteit de acute gaten in het rooster op gaat lossen, is Blum een raadsel. Maar voor de onderzoeker is dit maar een kleine zorg. Waar hij zich met name zorgen over maakt, is de toekomst en de voortzetting van de al bestaande onderzoeken, waar hij met collega's jarenlang aan gewerkt heeft.

De deelfaculteit Nanotechnologie, waar de hoofddocent voor werkt, richt zich voornamelijk op onderzoek naar de ziekte van Parkinson. Met zo'n 25 mensen werken ze aan de onderzoeken vanuit de afdeling.

"We onderzoeken cellen op moleculair niveau, dat zijn ook eiwitten. Wij onderzoeken dan wat bepaalde eiwitten doen in gezonde cellen. Als we dat beter in kaart hebben, kunnen we ook beter begrijpen wat er fout gaat bij cellen van mensen die de ziekte van Parkinson hebben", legt Blum uit.

Het programma is succesvol. "We werken samen met één van de grootste farmaceutische bedrijven ter wereld. Die hebben interesse in dit onderzoek en betalen ook veel mee aan het programma. Dat zie je niet veel in de academische wereld, dat is vrij uniek", vervolgt hij.

Maar toch: succesvol of niet? Blum ligt eruit, samen met nog drie andere collega's van de deelfaculteit. En één ding hebben de ontslagen medewerkers gemeen: ze hebben allen een vast contract bij de universiteit. De keuze voor deze ontslagen heeft volgens de hoofddocent verregaande gevolgen voor de vele onderzoeken die de UT uitvoert.

Einde onderzoek?

"Onderzoeksteams bestaan voor een groot deel ook uit mensen die hun PhD of hun master hier doen. Maar die worden worden vaak extern betaald, niet door de universiteit zelf. Dat snijdt dus niet zo in de kosten. Maar zij moeten natuurlijk wel goed begeleid worden door mensen die precies weten hoe die onderzoeken gedaan moeten worden en hoe de machines werken. Al die kennis die we hebben vergaard de afgelopen jaren, nemen wij als vaste medewerkers met ons mee", vervolgt de onderzoeker.

Of deze nieuwe samenstelling van teams kans van slagen heeft, zal de komende tijd moeten uitwijzen. Dat een reorganisatie een noodzakelijk kwaad is, werd de afgelopen tijd pijnlijk duidelijk. De universiteit heeft grote moeite om personeelskosten te drukken. Het is de grootste bezuinigings-‘knop’ waar de UT aan kon draaien, omdat het meer dan zeventig procent van de totale uitgaven betreft.

Al eerder probeerde de universiteit dit te drukken door geen nieuwe vacatures te plaatsen en geen contractverlengingen door te voeren. Dat mocht niet baten. Waar de UT vorig jaar een tekort van maximaal 7,5 miljoen wilde noteren in over heel 2024, stond de teller in de eerste vier maanden van het jaar al op -7 miljoen.

Donkere wolk

Het is een donkere wolk die steeds verder over het academische onderwijs trekt. Dat geldt niet alleen voor de UT, maar ook voor andere universiteiten in Nederland. Voor het eerst sinds jaren sluiten de veertien universiteiten van Nederland hun jaar af met een gezamenlijk verlies van in totaal ruim honder miljoen euro. Dat blijkt uit cijfers van accountantskantoor Ernst & Young, dat de jaarcijfers van 2023 van de universiteiten onder de loep nam.

Met alle nog komende bezuinigingen verwachten de universiteiten volgend jaar een ruim twee keer zo groot verlies (zo’n € 257 miljoen) om dan vanaf 2026 weer positief uit te komen.