Boek met bizarre levensverhaal van Joodse Catharina, uitgerekend gered door architect van Holocaust

Frank Krake heeft de afgelopen jaren meerdere bestsellers afgeleverd. Over Hannelore, het meisje dat opgroeide in een sekte. Maar ook over de grootste bankroof aller tijden, in de oorlogsjaren gepleegd in Twente. En dan is daar nog De Laatste Getuige, het levensverhaal van Wim Aloserij, die op miraculeuze wijze drie concentratiekampen en een grote scheepsramp overleefde. Het boek is intussen in twaalf talen verschenen, waaronder het Duits.

Krake staat er bekend om dat hij in de onderzoeken voor zijn boeken erg ver gaat. Dat hij vele uren in details steekt, die soms niet eens van belang zijn voor zijn boek, maar die hij gewoon wíl weten. Gaandeweg zijn speurtocht wordt het dan min of meer een erekwestie.

Ambachtelijk kleermaker

In zijn onderzoek voor een eerder boek stuitte hij op het verhaal van de Joodse familie Brücker, ooit in de dertiger jaren vanuit Roemenië geïmmigreerd om neer te strijken in Rotterdam. Vader Moses Brücker is iemand die het aloude ambacht van kleermaker tot in de finesses beheerst en zijn winkel MantelMagazijn Brücker wordt een groot succes.

Tot het bombardement van Rotterdam de binnenstad compleet in puin legt, waarop Moses in Schiedam een nieuwe winkel begint. Daar gaat hij wonen samen met zijn echtgenote Rosetta en hun kinderen Izaac, Bep, Henny en Catharina.

Ook dit is zakelijk een groot succes. Veel Rotterdammers, die door het bombardement hun hele garderobe zijn kwijtgeraakt, weten hem er te vinden.

Jodenjacht

Intussen wordt het regime van de Duitse bezetter alsmaar strenger. De nazi's openen de jacht op de Joden. Vader Moses weet nog documenten te regelen, waardoor hij op papier niet als Joods door het leven gaat. Maar het mag uiteindelijk niet baten. Ook de familie Brücker ontkomt niet aan de gruwelen van de oorlog.

Door de oorlog zwermt iedereen uit over het hele land. Onder wie dochter Henny en haar verloofde Richard. Zij belanden bij de familie Plomp in Hellendoorn. Vader Plomp is huisschilder van sanatorium Krönnenzommer en heeft onderduikers in huis. NSB'ers verraden echter de boel, maar Izaac weet samen met Henny en Richard te vluchten.

Frank Krake heeft voor zijn boek gesproken met Rietje Hendriks-Plomp. De vrouw is intussen in de negentig, maar weet nog hoe ze als klein meisje de onderduikers van nabij heeft meegemaakt. "Ik kan die bewuste onderduikers nog zo voor de geest halen. Mooie jonge mensen waren het", zegt ze daarover. "Overigens heb ik heel lang niet over de oorlog kunnen praten, maar dankzij professionele hulp lukt het me nu."

Professioneel danseres

Maar vooral het levensverhaal van Catharina, hoofdrolspeelster in het boek, springt eruit Krake: "Een erg mooie vrouw om te zien. Professioneel danseres. Nadat de zwangere Catharina en haar man Jacques worden gearresteerd, worden ze overgebracht naar Kamp Westerbork. Waar beiden worden vastgehouden in afwachting van de bevalling. Vader Jacques mag zijn zoontje Clarence nog een allerlaatste keer zien voordat hij naar Sobibor wordt gedeporteerd. In zijn afscheidsbrief aan Catharina schrijft hij: 'Doe alles om jezelf én onze zoon te redden'. Iets wat Catharina ter harte nam."

Kampcabaret

Om wat te doen aan de naargeestige sfeer in Westerbork komt een aantal Joodse kampbewoners, afkomstig uit de theaterwereld, op het idee om wekelijks een soort revue te organiseren. Het is alleen maar koren op de molen van kampcommandant Albert Gemmeker. Het past immers naadloos in de Duitse propagandamachine.

Het contrast kan haast niet groter. Terwijl iedere dinsdagochtend duizenden Joden op de trein worden gezet richting de concentratiekampen, wordt 's avonds een theatershow ten tonele gevoerd. Met steevast een aantal SS'ers op de eerste rij.

Catharina is een van de showdanseressen - ook wel de 'Westerbork Girls genoemd' - en met haar charismatische verschijning wekt ze de aandacht van een van die SS'ers, met wie ze aan de praat raakt. Hij belooft haar dat ze naar een ander kamp mag, waar het beter toeven zou zijn. Alleen heeft ze op dat moment nog geen idee met wie ze te maken heeft...

Modelkamp

Vanuit Westerbork wordt Catherina overgebracht naar Theresienstadt, een hachelijke reis van drie dagen en twee nachten. Met de kleine Clarence in een draagwieg van rotan.

Bij binnenkomst van Theresienstadt ziet alles er op het eerste gezicht fraai uit. Het lijkt een echt modelkamp. Maar achter de schermen is het leven loodzwaar. En kleine Clarence wordt ziek, loopt tot driemaal toe longontsteking op en Catharina vreest het ergste.

Kwade genius

Als Catharina ontdekt dat diezelfde SS'er, die haar in Kamp Westerbork een beter leven had toegezegd, in Theresienstadt op bezoek is, stapt ze brutaalweg op hem af. Krake: "Het wonderlijke gebeurt. Hij had ze meteen kunnen laten afvoeren, maar zorgt ervoor dat Catherina en Clarence betere huisvesting krijgen. Bij mijn onderzoek stuitte ik in Yad Vashem op een getuigenis van Catharina. Daarin vertelt ze dat het om Adolf Eichmann gaat. Uitgerekend die beruchte SS'er die wordt beschouwd als de kwade genius en architect van de Holocaust."

Catharina in het bewuste interview: "Het is bijzonder om te kunnen zeggen, maar ik denk dat ik de enige ben ter wereld die door Eichmann is gered. En hij wist heel goed wat hij deed."

Meer wonderlijke verhalen

Aanvankelijk was Krake van plan om zich voor zijn boek te richten op Catharina. "Maar gaandeweg mijn onderzoek stuitte ik ook bij de andere familieleden op hele wonderbaarlijke verhalen. Waarop ik besloot om ook die verhalen op te tekenen."

Waaronder het ronduit bizarre hoofdstuk rond Catharina's zus Henny - van wie Krake wist te achterhalen dat ze met dezelfde trein heeft gereisd als Anne Frank - en verloofde Richard. Beiden belanden in Auschwitz. Daar treffen ze elkaar bij toeval bij het hoogspanningshek. Ze spreken af dat wanneer ze de oorlog overleven ze elkaar ooit weer zullen treffen bij Zwarte Daan, een uitvalsbasis van het verzet.

Als Richard er zich na de oorlog meldt en zijn verloofde Henny ziet, kan hij het letterlijk niet geloven. Hij meent dat hij geesten ziet en zet het in eerste instantie op een lopen.

Beladen bezoek

Hoofdrolspeelster Catherina brengt later op haar tachtigste verjaardag - een cadeau van haar man - een bezoek aan Israël, waar ze zich later nog - vastgelegd op video - heeft laten interviewen door medewerkers van het Yad Vashem-museum. Haar zoontje Clarence is intussen tachtiger. Krake heeft hem meermaals geïnterviewd en heeft samen met hem Westerbork bezocht. "Een beladen en erg emotioneel bezoek." Een foto ervan prijkt op de achterkant van het boek.

Krake gaat erg ver in zijn onderzoek. Voor zijn nieuwste boek brengt hij bezoeken aan de Nederlandse kampen Vught en Westerbork, reist hij naar Auschwitz en Theresienstadt. En bezoekt hij het Yad Vashem Holocaustmuseum in Israël. "Twee jaar geleden. Achteraf bezien maar net op tijd, want daarna werd de situatie er vanwege de oorlog in Ghaza weer erg gespannen."

Krake steekt soms vele uren in het ontrafelen van de kleinste details. "Catherina's vader Moses weet in Westerbork te ontsnappen door vanuit de rij, die staat te wachten voor de trein, zich brutaalweg aan te sluiten bij een uitvaartstoet. Omdat ik de datum had achterhaald, wist ik - door gegevens van diverse archieven met elkaar te combineren - te achterhalen wie er die dag werd begraven. Ene mevrouw Epstein. Voor mijn boek heb ik er feitelijk niets aan, maar als ik dan met zoiets bezig ben, wil ik het weten ook. Dat is voor mij dan de sport. Een soort van erekwestie."

Prangende vraag

En zo weet Krake ook antwoord te geven op een vraag die de nazaten van de familie Brücker al decennialang bezighoudt. "In de familie deed het verhaal de ronde dat Moses - de pater familias zeg maar - nadat hij naar Auschwitz is overgebracht nog een half jaar zou hebben geleefd. Wat eigenlijk merkwaardig is. We hebben het hier immers over een vijftiger en die werden bij aankomst eigenlijk altijd linea recta naar de gaskamers gedirigeerd. De Duitsers hadden er simpelweg niets meer aan. Maar... ik ben in de archieven gedoken en heb kunnen achterhalen dat Moses inderdaad nog een klein half jaar heeft geleefd. Hoe, dat valt in het boek te lezen... Het is uiteindelijk niet veel meer dan een voetnoot in het boek, maar het geeft voldoening dat ik de familie na zoveel jaar antwoord kon geven op die zo prangende vraag."

Het boek Catharina van Frank Krake wordt donderdagavond 27 februari (19.30 uur) gepresenteerd bij boekhandel Broekhuis in Hengelo.